De Schierzwaluw
29 September 2019 · Justin Jansen · 8352 × bekeken
Op 26 september 2019 was ik al vroeg op pad om vogels te kijken, met als doel om na drie dagen vogelen eindelijk eens een Bladkoning te vinden. Diverse lijsters kruisten mijn pad, en om 7:40 uur begon het te regenen. Een kort maar fel buitje, wat me terugbracht naar de Bunker Schlei (nu museum) om te schuilen. Na een kleine tien minuten was de bui weer voorbij en fietste ik verder. Om 8:00 uur zag ik met het blote oog, terwijl ik het Jacobspad opfietste, ten oosten van mij een gierzwaluw rustig foerageren. Ik dacht ‘leuk Gierzwaluw'. Mooi, eindelijk nog eentje op het eiland, er was er namelijk ook een gezien enkele dagen ervoor. De vogel liet meteen toen hij in de kijker kwam een witte stuit zien. Dit was een mooi wit blokje. Ook viel gelijk de ongevorkte staart op. Dit liet meteen alle alarmbellen afgaan: HUISGIERZWALUW (edit: dus niet...). Met het mobieltje maakte ik eerst nog foto’s en later besloot ik om videopnames te maken. Na circa 7-8 minuten verloor ik de vogel uit beeld. Ondertussen belde ik Alex Bos en Phil Koken om de vogel door te geven op Rare Bird Alert. In deze 7-8 minuten was hij voortdurend foeragerend zichtbaar (waarbij ik hem wel meer door het schermpje van de telefoon heb gezien, dan door de verrekijker). Hij foerageerde boven de duinen en bosrand. Ongeveer vijf minuten later zag ik de vogel nog vliegend richting de vuurtoren (dat was rond 8:15 uur), hierna ontbrak ieder spoor, ondanks posten op diverse duinen. Als troost vond ik wel een Dwerggors. De enige waarnemer op het eiland waarvan ik het nummer had, nam niet op. Die was namelijk een Roodkeelduiker aan het fotograferen circa 1,5 km verderop ...
Verward en in de veronderstelling dat ik een 100 % zekere Huisgierzwaluw gezien had, fietste ik via wat omwegen naar huis, maakte de beschrijving en stuurde ik mijn filmpjes de wereld in. Ik ontving veel appjes met felicitaties, maar toch zat mij het een en ander niet lekker (vooral het 'delen met anderen'-deel).
Thijs Fijen maakte mij erop attent dat er vaak veel zwaluwen boven Klein Zwitserland / Westerplas hingen. Terwijl ik net na een grote bui ging zoeken naar een mogelijke Raddes Boszanger (die achteraf een raar roepende Winterkoning bleek) bij de Wasserman Bunker, besloot ik mijn vriendin en zus te verlaten (die waren toch te voet richting Vredenhof) en fietste ik naar de Westerplas. Ik kwam hier omstreeks 15:55 uur aan en zag meteen twee Gierzwaluwen boven de verre noordoostelijke hoek van de plas foerageren. Bij een van deze herkende ik het foerageergedrag van eerder die ochtend. Ik fietste de grasdijk op, en toen kwam de gierzwaluw direct over mijn kop heen, met een gevorkte staart… Ik sloeg toen op tilt en dacht met een Kaffergierzwaluw te maken te hebben. Daarop belde ik als eerste Martin Olthoff (hij wilde in de ochtend al oversteken) en vervolgens Thijs Fijen voor geestelijke bijstand. Als eerste arriveerden Guido Keijl, Fons de Meijer en boswachter ecologie Erik Jansen. We zagen de vogel eerst nog vanaf de zuidkant van de plas, maar pas op de verderop gelegen grasdijk konden we de eerste foto’s maken. Ondertussen kwamen ons o.a. Raymond Klaassen, mijn vriendin Danitsja Stapel en Mariel van der Loo ons vergezellen. Gelukkig arriveerden met een watertaxi Martin, Andries Zijlstra, Hans Westerlaken en Dick Meijer voor ondersteuning en foto’s (Andries). Het motregende eigenlijk continu en de lucht was grijs. Desondanks vloog de vogel vrijwel voortdurend rond, soms samen met twee Gierzwaluwen. In het veld ging de determinatie van Huisgierzwaluw, naar mogelijke Kaffer of Siberische Gierzwaluw. Bij de thuisblijvers werd de vogel vervolgens als zekere, zij het afwijkende, gewone Gierzwaluw afgedaan.
Gierzwaluw spec, Swift spec, Apus spec, Schiermonnikoog, 27 september 2019 (Jurrien van Dijk)
Gelukkig stonden in de vroege ochtend Diederik Kok, Laurens Steijn, Rogier Karskens, Enno Ebels, e.a. klaar om te zoeken. Het was Diederik die de vogel vanaf het dorp zag aan komen vliegen. Tot circa 16:00 uur heeft de vogel voortdurende boven de plas gehangen en werd door diverse mensen fraai gefotografeerd. Hierna werd hij niet meer met zekerheid gezien. Ten overvloede kwam 's middags nog een Alpengierzwaluw rondjes draaien boven de plas (gezien door Diederik, Rogier en Laurens) en was hier ook een Dwerggors aanwezig.
Justin Jansen
Gierzwaluw spec, Swift spec, Apus spec, Schiermonnikoog, 27 september 2019 (Laurens Steijn)
Alpengierzwaluw, Alpine Swift, Apus melba, Schiermonnikoog, 27 september 2019 (Laurens Steijn)
Discussie
Max Berlijn
·
29 September 2019 09:30
Enno Ebels
·
29 September 2019 20:37, gewijzigd 30 September 2019 22:25
Geweldige ontdekking en zowel een spannend verhaal als een (super)spannende vogel! Op de 06:30 boot zaten slecht drie vogelaars (Jurriën van Deijk, Ruben Vermeer en ik); Diederik, Laurens en Rogier waren de avond er voor al overgestoken en waren dus al op het eiland toen de 'intrekking' ('afwijkende Gierzwaluw') doorkwam. Later op de vrijdag stak Roland van der Vliet nog (op tijd) over en op donderdag waren er vier vogelaars met de watertaxi overgestoken. Hoewel de thuisblijvers waarschijnlijk wel gelijk krijgen als blijkt dat het niks 'telbaars' is, is het opvallend dat de eerste twitchbare witstuitige gierzwaluw in Nederland zo weinig bekijks trok, terwijl de documentatie donderdag nog lang niet randje-randje was. Hopelijk komen we er (ooit) achter wat het daadwerkelijk was - zelf vind ik de overeenkomst in verenkleed en met foto's van Horusgierzwaluw (ook in bouw en vleugelvorm, afhankelijk van welke plaatjes je selecteert) zo treffend dat ik deze optie nog niet zou willen afschrijven...
Diederik Kok
·
29 September 2019 22:13
De vogel gezien hebbende kan ik me overigens best de verwarring in het veld voorstellen met Little Swift. Foto's tonen zoveel meer detail dan je in het veld kunt zien.
Minor detail: Laurens, Rogier en ik waren nog niet op het eiland toen de mening naar afwijkende Gierzwaluw omsloeg, maar we waren wat eigenwijs en hebben evengoed een late watertaxi genomen.
Arnoud B van den Berg
·
30 September 2019 11:27, gewijzigd 1 October 2019 13:11
Met de foto's van donderdag waren (zuivere) Huis, caffer en pacificus uit te sluiten dus blies ik op laatste moment m'n eerste boot van vrijdag af. Een blunder: onvoldoende 'out of the box' aan een nieuwe WP-soort (ie, Horus) gedacht.
Het excuus is dat je bij een afrotropische dwaalgast (net als bij Schildraaf) eerst een geval in Mauritanië en Marokko of elders in zuiden WP zou verwachten.
Ook als een Horus uiteindelijk niet is hard te maken, herinnert dit geval ons er wel voor de zoveelste keer aan dat dwaalgasten van heel ver en uit onverwachte richtingen kunnen komen.
Wat het ook wordt: Justin en alle fotografen gefeliciteerd met ontdekking en goede documentatie!
Max Berlijn
·
30 September 2019 13:40, gewijzigd 30 September 2019 13:41
daar sluit ik me bij aan...weer een gevalletje "what if" voor mij. Ik had moeten gaan, gewoon gaaf! en zoals al eerder gezegd stoere ontdekking en twitch. Past wel een beetje in de onverwachte (??) gebeurtenissen van laatste twee jaar: Kuhls die toch 120 km+ langs de kust vloog (was Rogier daar niet ook bij??), Sakervalk die drie dagen jaagt op dezelfde plek op dezelfde tijd, Indische Kievit die interessanter werd nadat die weg was, Grauwe Fitis die interessanter werd nadat die weg was en Gierzwaluw die in ieder geval spectaculair anders is dan de eerder vermoede witstuitige gewone...
Jeroen Brandjes
·
30 September 2019 13:40
@ Arnoud: tja, je noemt het een "blunder", maar het is wellicht dan óók een 'kleine blunder' of 'gemiste kans' dat je na donderdagavond 19:08 uur (toen ik openlijk de vraag stelde in dezelfde discussie, waarin jij om 21:20 uur Huisgier, caffer en Pacifische afschreef...), géén antwoord gaf op mijn vraag welke kenmerken van de Schiergierzwaluw "tegen een Horus" spraken (niemand gaf daar trouwens een antwoord op, hoor; ik bedoel alleen maar dat soort toen in ieder geval wél al geopperd is...). En daarna volgde Rinse v/d Vliet nog met de suggestie nipalensis. Volgens mij had je toen de boot van vrijdagochtend nog wel kunnen halen, toch...!? ;-)
Arnoud B van den Berg
·
1 October 2019 18:07, gewijzigd 2 October 2019 12:19
Dani (Daniel López Velasco) leverde zojuist een bijdrage in een discussie op mijn facebook over de veronderstelde hybriden van Huisgierzwaluw bij Tarifa, Cádiz. Deze vogels (NB: max 2 tegelijk gezien) zijn hier al een aantal jaren en, in vsch jaren, door bijv Javi Eliorraga, Laurens Steijn en Dick Forsman gefotografeerd. Ringers hebben deze probleemvogels gevangen maar een publicatie over DNA-analyses laat nog op zich wachten.
Dani (en eerder al Javi) zeggen dat de Tarifa-vogels op het eerste gezicht qua verenkleed identiek zijn aan Horus. Echter, waarnemers in Tarifa zeggen dat de roepjes sterk verschillen van Horus (die karakteristieke geluiden heeft), dus zelfs zonder DNA kunnen de Tarifa-vogels van echte Horus worden onderscheiden. Dani noemt als hybride-opties voor de Tarifa-vogels niet alleen HuisXcaffer maar ook HuisXVale of HuisXgewone. Het betekent volgens hem dat het zo goed als onmogelijk is om in de WP op basis van foto's een dwaalgast Horus hard te maken.
Dick (pers meded) zegt hierop: Dani's comment explains the core problem we have with these birds, they look like something, but could be something completely different!
Kortom: bij een volgende Horus in de WP hebben we iemand met een parabool nodig...
Enno Ebels
·
1 October 2019 20:30
Dat lijkt me een verkeerd-om benadering. De startvraag is of de kenmerken van de Schierzwaluw eenduidig passen op één soort. Daarvoor komt Horusgierzwaluw wat mij betreft als enige overgebleven kandidaat serieus in aanmerking, maar de discussie over bv. grootte (te groot?) en vleugelvorm (te sikkelvormig?) moet nog wel 'landen'. Stel dat we concluderen (lees: de CDNA besluit) dat alles past voor Horus, dan is de volgende stap om te bepalen of die soort hier in wilde staat en op eigen kracht kan komen. Dat is een lastige want aan de ene kant verwacht je deze soort uit zuidelijk Afrika niet als dwaalgast in Europa maar aan de andere kant zijn gierzwaluwen natuurlijk enorm goede vliegers en beruchte afdwalers (en daarnaast hebben ze een extreem laag escape-risico). Als het antwoord 'ja' is dan kun je de vogel aanvaarden. Of je kunt voor de vraag stellen of (gezien de extreme zeldzaamheid van Horusgierzwaluw als dwaalgeest in Europa) het nodig/verstandig is om hybriden en afwijkende gewone soorten (zoals leucistische Gierzwaluw) uit te sluiten - iets wat eigenlijk niet hoeft als de eerste twee vragen met 'ja' (determinatie klopt, en soort kan hier komen) zijn beantwoord. Pas dan zou het ontbreken van beschrijving of opnamen van de roep relevant kunnen zijn. Overigens lijkt mij helder dat als Horusgierzwaluw op basis van grootte en bouw zou worden uitgesloten/afgewezen dat dan dan ook voor een hybride Huisgierzwakuw x Kaffergierzwaluw geldt, want die zal eerder kleiner zijn dan Horus dan groter.
Roland van der Vliet
·
1 October 2019 21:13
Als ik de Facebook-discussie goed begrijp betreft het maximaal 2 hybride vogels die bij elkaar gezien zijn. Omdat alle vogels van de kolonie elk jaar worden geringd, was de verwachting dat het aantal hybriden er niet veel meer kunnen zijn. Hopelijk zal het artikel snel worden gepubliceerd want hybride gierzwaluwen (tussen twee soorten) zijn bij mijn weten nog nooit met zekerheid vastgesteld.
Vincent Hart
·
1 October 2019 22:04
Maar bij wie moeten de niet op Horus passende afmetingen en vleugelvorm precies 'landen'?
Enno Ebels
·
1 October 2019 22:37
Uiteindelijk bij de CDNA. Ik denk dat nu eerst een zo compleet mogelijk dossier met alle foto’s, videobeelden en ervaringen uit het veld (grootte en vliegwijze) samengesteld moet worden en dat de CDNA daar vervolgens mee aan de slag kan, waarschijnlijk met input/hulp van een aantal buitenlandse experts.
Jaap Denee
·
1 October 2019 22:46
Jammer, ik dacht nog even heel naïef bij de indieners...
Bas van der Burg
·
1 October 2019 22:49
De CDNA moet toch niet aan de slag gaan Enno? Het is aan de waarnemers toch om met een compleet dossier te komen die de determinatie ondersteund, waarna de CDNA een oordeel velt?
Enno Ebels
·
1 October 2019 22:56
Dat zeg ik toch? De ontdekker en fotografen/waarnemers moeten hem indienen en dan kan de CDNA er mee aan de slag.
Max Berlijn
·
2 October 2019 04:55, gewijzigd 2 October 2019 05:44
Ik denk dat het indienen als Horus Grierzwaluw bij de CDNA niet zo heel veel zin heeft omdat er zo veel niet klopt. Er zijn nog geen antwoorden gevonden op het niet kloppen van de grootte, verkeerde structuur, verkeerde vleugelvorm en ook het verkeerde kleurverschil tussen lichaam en vleugels. Kenners van Horus in NL (twee dagen geleden weer van iemand begrepen die in Kenia heeft gewoond en de soort en discussie hier kent en zegt dat er een heel groot verschil is tussen wat hier vloog en Horus) en Afrika beamen dit. Na een indiening hoeft de CDNA alleen aan de slag met de gegeven “soort suggestie” van de indieners maar hoeft na het niet aanvaarden niet te zeggen wat het wel is. Pas na een consensus bij de commissie over de ID zal deze het status vraagstuk oppakken, maar zoals gezegd zal het daar, met de huidige stand van het dossier als Horus Gierzwaluw niet aan toekomen. Persoonlijk denk ik dat een echte kloppende Horus Swift waarneming in NL wel een meerderheid van stemmen gaat halen om als wild aanvaard te worden. Al met al zal het indienen van het dossier van de vogel op dit moment als Horus niet de oplossing geven, denk ik. Nu we weer meer dagen verder zijn lijkt Horus Swift voor de standvastige enthousiastelingen hiervan het resultaat van een soort afstreeplijst; het is geen White-rumped, geen House of Little, geen Pacific dus “persen” we hem in de minst slechte optie die over blijft...Horus...
De hybride optie lijkt voor deze gierzwaluw (en die Ierse uit dec 2002, zelfde soort vogel) de meest verklaarbare optie. Een hybride tussen wat X wat...geen idee.
Gert Ottens
·
2 October 2019 09:01
Onder een serie foto's van de schierzwaluw van Laurens, op FB, zegt Frank Willems (een NLse vogelaar, al vele jaren woonachtig in Zambia) het volgende:
"Mijn eerste indruk zondermeer Horus (die redelijk algemeen is hier in Zambia); meeste kenmerken kloopen inderdaad perfect, met lichte kop met donkerder oogveld, grootte & vorm stuit & staart, en inderdaad marginaal maar zichtbaar lichte secondaries toppen). Omschrijving qua formaat en vlucht klinkt ook OK. Maar: vorm vleugel zit mij niet lekker. Horus heeft langere inner primaries en kortere vleugeltop, die de vleugel ronder en breder maken. Dus ik ben het met Andrea Corso eens: Horus maar ook weer niet ofzo...."
Jaap Denee
·
2 October 2019 09:32
Heren, los van de reeds genoemde afwijkende vleugelvorm/structuurverschillen noemde Jan van der Laan hier een ander opvallend kenmerk (https://www.dutchbirding.nl/gallery/detail/23569#r1960179; 1 oktober 2019, 22:24): de kleur van de romp.
Horus heeft een (glanzend blauw-) zwarte romp, zowel op de rug als de onderdelen welke contrasteren met de bruine extremiteiten. Dit contrast is iets dat op de betere foto's en met de juiste belichting (dus zonder schaduwen die het beeld vertroebelen) bij de Schierzwaluw niet te zien is. Bij het Schiertje hebben romp, vleugel en staart dezelfde kleurtoon bruin. Sleet zou dit mijns inziens niet in deze mate kunnen verklaren; vleugels en staart zouden dan in dezelfde mate moeten bleken als de romp.
Jan van der Laan
·
2 October 2019 10:09
Wie een balg van Horus wil hebben, deze is wellicht nog te koop.
(google stuurt je naar de gekste sites ;-) . 10 jaar geleden zat je bij de 5e link al diep in het Duistere Web, nu blijven ze wel dichtbij de zoekopdracht Horus Swift).
Bert-Jan Luijendijk
·
2 October 2019 10:18
Het lastige van dit soort vergelijkingen, Jaap, is dat er in potentie appels met peren worden vergeleken, in casu: een juveniele schiervogel met een (m.i.) adulte horus. Tot dusver heb ik knap moeite om foto’s van overtuigende juveniele horus te bemachtigen. Is iemand daar wel in geslaagd?
Verder: van affinis is bekend dat de 1kj’s (i.t.t. apus en pallidus) in de broedgebieden kort na uitvliegen een post-juveniele rui ondergaan van (alleen) de lichaamsveren, waardoor het contrast tussen bruine juveniele vleugel en zwarte lichaamsveren ontstaat of verder toeneemt. Zou mij niet verbazen als caffer of horus een vergelijkbare strategie volgen. Een afwijkende vogel die geen post-juveniele rui heeft ondergaan zou echter wellicht een egaler voorkomen a la schiervogel kunnen tonen...
Jaap Denee
·
2 October 2019 10:36
De literatuur -voor zover mij bekend- noemt geen onderscheid in kleur van de romp tussen juveniel en adult bij Horus, Bert Jan. Maar dit moeten we inderdaad wel met zekerheid uitsluiten.
Max Berlijn
·
2 October 2019 17:00, gewijzigd 2 October 2019 17:14
“Dus ik ben het met Andrea Corso eens: Horus maar ook weer niet ofzo...."?? Corso? Op zich is het commentaar van Frank Willems aan Gert nog het meest positief/minst negatief van die personen die Horus kennen. Ik begrijp er nog steeds niets van dat dit kan als je de beschrijving en foto’s van die soort ziet maar zoals gezegd ik kan alleen op literatuur afgaan. Terugkomend op de grootte. Als ik het goed begrijp uit de maten van Jan en Diederik zit er > 20% tussen wat de foto’s en beschrijving van de Schierzwaluw laten zien en wat voor Horus bekend is, dat is toch veel? en direct zichtbaar in het veld?
Rob Poot
·
20 October 2019 22:48
Het is schier onmogelijk om met de foto's tot een juiste ID te komen.
Ook Horus is niet hard te maken, persoonlijk lijkt mij een mengvorm het meest waarschijnlijke.
Gebruikers van het forum gaan akkoord met de forumregels.