Op vrijdag 23 oktober 2009 en het aansluitende weekend is een groot deel van vogelend Nederland en de omliggende landen naar de Vreugderijkerwaard bij Zwolle afgereisd voor de Taigastrandloper, Calidris subminuta. De ontdekking en determinatie van deze soort heeft nogal wat voeten in de aarde gehad.

Taigastrandloper /Long-toed Stint Calidris subminuta (onder) met Bonte Strandloper / Dunlin Calidris alpina, Vreugderijkerwaard, Zwolle, 25 oktober 2009 (Jaap Denee)

Hieronder het verhaal. Het begint op donderdag 22 oktober 2009, als Martijn Bot de Vreugderijkerwaard bezoekt.

Martijn vertelt zelf:
Donderdag 22 oktober 2009, voor zowel mijn vrouw als voor mij herfstvakantie, was de koudste dag sinds afgelopen april. Dat maakte het een prima moment voor een familie-/verlaat verjaardagsbezoek aan mijn ouders en zusje in Zwolle, wat in het najaar nog wel eens het onderspit wil delven. Halverwege de middag kwamen we vanuit Zuidhorn in Zwolle aan, en na de koffie werd het plan voor de rest van de middag gesmeed.
De vrouwelijke helft van het gezelschap ging de stad in, terwijl mijn vader en ik ondanks de weinig aantrekkelijke omstandigheden besloten om wat natuurgebiedjes rondom Zwolle te doen. In dat kader belandden we om 4 uur in de Vreugderijkerwaard, een natuurontwikkelingsgebied langs de IJssel. De hemel kleurde egaal grijs, over het gebied met de zo mooie naam hing een treurige sluier van nevel, de thermometer in de auto gaf inmiddels 5 graden aan en in combinatie met de matige wind voelde het alsof de winter vervroegd haar intrede had gedaan.
We verzamelden onze moed, stapten uit de auto en liepen over de dijk in de richting van de kijkhut. Aan vogels was geen gebrek: Aalscholvers, Grauwe Ganzen, Brandganzen, Smienten, Wintertalingen, Pijlstaarten, enkele Grutto's, wat Water- en Graspiepers; het soortenlijstje liep gestaag op. Toen ik met mijn telescoop in de uiterste linkerhoek van het gebied belandde, ontwaarde ik daar zowaar enkele kleinere steltjes. Acht Bontbekplevieren, vier Bonte Strandlopers en de inmiddels al drie weken aanwezige juveniele Gestreepte Strandloper maakten een bezoekje aan het gebied al de moeite waard.
Echter, wat verder achterin liepen nog drie steltlopers. Twee daarvan waren overduidelijk Bonte Strandlopers, maar de derde vogel baarde me wat zorgen. Het betrof overduidelijk een ´kleine strandloper´, maar er was toch echt iets geks met dit beest aan de hand. Het meest in het oog springend was het feit dat de vogel haast geen handpenprojectie leek te hebben; het leek een bolletje op poten. Verder had het beestje een vrij donkere mantel met kleine strandloperachtige lengtestrepen over de rug, leek hij een gesloten borstbandje te hebben en was het snaveltje klein en dun. Ook de manier van fourageren en bewegen oogde vreemd. Echter, de eerdergenoemde omstandigheden maakten het me simpelweg onmogelijk om meer details te zien, en ook het maken van bewijspixels was onbegonnen werk.
Na mijn vader ook op de vogel gewezen te hebben en nadat ik nog een tijdje achter de oren krabbend naar de vogel heb staan kijken, besloot ik het bijltje er voorlopig maar bij neer te gooien. Ik kon er op dat moment niets van maken. Het zal wel gewoon een vreemd ´kleintje´ zijn. Het zag er weliswaar heel eng uit, maar ik heb wel vaker tegen rare strandlopers aangekeken. En nog nooit bleek het iets anders te zijn dan een vreemde (en vaak zelfs niet eens zo vreemde) strandloper van een gewonere soort. Wat anders kan het zijn in deze tijd, op deze plek en op deze koude, donkere, doordeweekse namiddag...?
Nadat Windesheim erg leeg was gebleken, kwamen we om ongeveer half zes thuis en konden we aanschuiven aan een welverdiende maaltijd van patatten en ander ongezond spul. Maar tijdens het eten bleef de vogel maar door mijn hoofd malen en liet me niet los. Het beestje voelde gewoon niet goed. Ik besloot dat ik actie moest ondernemen en vroeg mijn vader of ik gebruik kon maken van zijn computer. Het leek me in deze fase het meest verstandig de hulp in te roepen van de lokale Zwolse vogelaars, en ik stuurde Lennart Steen een mail. Ik legde uit wat ik had gezien en liet in dat mailtje heel stiekem "Kleinste Strandloper" vallen. Lennaert reageerde snel en liet me weten dat hij en enkele anderen de volgende dag wel een kijkje zouden gaan nemen. Ze konden echter pas 's middags, dus de piep zou wat later op de dag volgen...

De volgende dag is Hans Pohlmann de eerste Zwolse vogelaar die naar aanleiding van Martijn's mailtje in de Vreugderijkerwaard gaat kijken. Hans neemt het verhaal over:
Donderdagavond komen Lennaert Steen en David Uit de Weerd een potje voetbal kijken. Veel van de wedstrijd krijgen we niet mee, omdat het altijd over vogels gaat. Onze Israeltrip van het voorjaar, de trip naar Marokko die nog op het programma staat en de laatste twitch naar de Kaspische plevier. Lennaert laat ons die avond een mailtje lezen van Martijn Bot, waarin deze aangeeft een raar steltje te hebben gezien in de Vreugderijkerwaard. Hij heeft zelfs stiekem gedacht aan een Kleinste Strandloper. Ok, een raar steltje, door een ervaren vogelaar, en die denkt stiekem aan Least SP. Toch maar eens kijken morgen!
Uiteindelijk wordt het 14.00 uur voor ik op vrijdag in de Vreugderijkerwaard aankom. Ik heb mijn zoontje van 15 maanden, Stijn, bij me en ben dus wat gehinderd in de mogelijkheden. Ik heb ook geen boek en camera meegenomen, want ondanks het vertrouwen dat ik in het oordeel van Martijn heb; wat is nou de kans dat er iets van die categorie in mijn 'achtertuin' zit? Iets raars zal het wel zijn, maar ik begin eerlijk gezegd te scannen met het idee dat ik straks een afwijkende Kleine Strandloper zal zien.
Al snel zie ik de vogel lopen. Direct valt de afwijkende jizz op. Daar moeten we eens goed voor gaan zitten. De vogel zit op een behoorlijke afstand (voor degenen die zijn geweest: op het eilandje), maar laat zich redelijk goed bekijken. Aan de vogel is in ieder geval meer dan genoeg te zien om allerlei alarmbellen af te laten gaan: erg klein, bolle vorm, geen handpenprojectie, iets van een borstbandje en een wenkbrauwstreep onder andere. Ik kan helaas geen pootkleur onderscheiden. Ik werk systematisch alle mogelijkheden af. Geen Temmincks. Geen Kleine. Of toch? Nee, geen Kleine. Doordat ik geen boeken bij me heb kan ik niet alle kenmerken opdreunen, maar ik blijf hangen bij Kleinste Strandloper. Maar dat kan toch niet? Niet hier, niet nu. Maar het lijkt er toch wel erg op!
Ik besluit de molen in werking te zetten, maar wordt nog wel geremd door een (denk ik) gezonde terughoudendheid. Ik besluit een SMS-je te dichten met alle kenmerken die ik heb gezien en die stuur ik naar ons lokale piepersysteem. Ik sluit af met de melding dat het weleens een Kleinste kan zijn, maar dat alle hulp zeer welkom is. Dit leidt tot een paar ongeruste telefoontjes en de toezegging 'dat we er aan komen'.
Op dat moment, zo rond 14.30 uur, vliegt een Sperwer over het gebied, met als resultaat dat alles opvliegt. De vogel vliegt op en ik kan hem niet zo snel terugvinden. Helaas, helaas. Op dat moment zet mijn zoontje een enorme keel op en heeft hij besloten dat het zo mooi is geweest. Hij is koud en moe en is net ook al van de dijk af gelazerd (niets aan de hand verder). Met grote tegenzin besluit ik naar huis te vertrekken, nog voordat ik de vogel heb teruggevonden en de ondersteuning er is. Tien minuten later ben ik thuis en leg mijn zoontje heel snel in bed. Ik ga achter de laptop zitten en post om 15.48 uur een stukje tekst op het forum van www.waarneming.nl:

Niets aan de hand!!! Of toch wel....?
Aangezien ik de soort niet kan invoeren in Waarneming.nl, dan maar even zo....
Net in de Vreugderijkerwaard bij Zwolle een bijzonder eng steltje. In mijn achterhoofd doemde al snel de naam Least SP op. En als ik in de boeken kijk kan het ook wel een Taigastrandloper zijn. Maar daar heb ik nog onvoldoende harde kenmerken voor opgemerkt. Deze post is dus meer bedoeld als: tja wat is het en wat moet ik er mee? Ok, ik heb gezien: heel klein beestje, veel kleiner dan de Bontjes waar-ie tussen liep. De vogel kwam over als een klein bruin bolletje, grotendeels veroorzaakt door het ontbreken van een handpenprojectie. De vogel was bruin en had twee lichte lengtestrepen over de rug. Vage oogstreep aanwezig. Zeer druk foeragerend. Zeer smalle, spitse snavel. Witte onderdelen met min of meer een borstband (niet zo strak afgesneden als de ook aanwezig Gestreepte Strandloper). Helaas geen pootkleur gezien door slecht licht. Op jizz heel anders dan ik Kleine in mijn hoofd heb. Na een tijdje vlogen alle vogels op ivm Sperwer. Alles is in het gebied weer geland. Ivm de aanwezigheid van mijn zoontje moeten aftaaien (koud, slapen, zucht...). Er zijn mensen nu aan het zoeken. Overigens hier gaan zoeken na een mailtje van Martijn Bot gisterenavond over een eng steltje. Slimme vragen/opmerkingen zijn welkom.

Op hetzelfde moment zijn in de Vreugderijkerwaard de nodige vogelaars aangekomen. Via telefoon hebben we veel contact. Telefonisch en met veel enthousiasme krijg ik te horen dat de vogel dichtbij zit en dat het waarschijnlijk een Taigastrandloper is! Dit is om 15.59 uur.

David Uit de Weerd neemt het verhaal vervolgens over:
Om 14.26 uur belde Hans mij om te vertellen dat hij het betreffende steltje van Martijn Bot had teruggevonden en hij deze net als Martijn erg eng vond. Voor mij reden om direct oppas te regelen voor mijn 14 maanden oude zoon. Hans en ik kwamen tot de conclusie dat via de SMS-dienst de regionale vogelaars om hulp gevraagd moest worden.
Rond 15.15uur arriveerde ik op de dijk. Korte tijd later kwam Lennaert Steen aan. Hij vond de kleine stelt snel terug. Even later arriveerden Mark Zekhuis, Rob Felix, Jaap Bouwman, Joop van Ardenne en Marijke Vaneker. Samen kwamen we tot de voorlopige conclusie dat deze spannende steltloper geen Kleine Strandloper betrof. Dit gezien het ontbreken van handpenprojectie en de afwijkende houding. De spanning steeg. Ondertussen werden diverse vogelgidsen geraadpleegd en notities gemaakt en werd door Mark en mij gedigiscoopd. Het lukte ons in verband met lichtomstandigheden in eerste instantie niet om de pootkleur goed vast te stellen. Pas toen er een Bonte Strandloper in hetzelfde kijkerbeeld verscheen werd duidelijk dat de pootkleur niet donker was. We beseften dat we naar een nieuwe soort voor Nederland aan het kijken waren, en dat in onze achtertuin!
Op basis van onder andere de grote tenen en de opvallende snipstrepen op de rugzijde van de vogel kwamen we tot de conclusie dat we waarschijnlijk naar een Taigastrandloper keken! Besloten werd om de vogellijn in te spreken; het adrenalinepeil liet ons niet toe om zelf met de mobiele telefoon een piep te plaatsen. We besloten om de vogel voorzichtig te melden, want we vonden het risico op een foutieve determinatie nog te hoog. Door kennis te nemen van de piep konden geïnteresseerde vogelaars zelf afwegen te gaan rijden of niet. Wietze Janse belde binnen zeven minuten na het inspreken terug en piepte de vogel vervolgens met gevraagde code 'mogelijk deze soort, lastige determinatie, wordt aan gewerkt'.
Ondertussen zagen wij meer details en raakten we steeds overtuigder dat wij naar een Taigastrandloper keken. Om 16.37 uur belde Pieter van Veelen mij. Aan hem gaf ik door dat wij inmiddels voor 95% zeker waren van sluitende determinatie. Pieter beloofde mij om een nieuwe piep te plaatsen en gaf aan direct vanuit Wageningen te gaan rijden. Rond 16.40 uur volgde de tweede piep. Vervolgens ging het snel. We belden, werden gebeld en de eerste twitchers arriveerden. Inmiddels had Rob Felix sigaretten gekocht, zodat velen van ons de spanning van zich af konden blazen. Mooi was het moment dat Dick Groenendijk als eerste aanwezige CDNA-lid, toevallig met aandachtsgebied Overijssel, aangaf voor de volle 100% overtuigd te zijn van de determinatie. Robert Keizer plaatste om 17.35 uur de 'zeker'-piep. Circa 60-70 twitchers hebben de vogel de eerste dag gezien, velen in grote haast. Tot ver na zonsondergang arriveerden zij. Een enkeling moet die dag alleen een klein, donker bolletje hebben gezien...

Enthousiaste waarnemers op de eerste dag/avond. Vreugerijkerwaard, Zwolle, 23 oktober 2009 (Jaap Denee)

Nog wat leuke links over de vogel en het gebeuren er omheen:
- Filmpje TVoost
- Iets te enthousiast
- De lokale pers
- Nieuws item