Regelmatig verschijnen er artikelen in Sovon Nieuws over zeldzame en schaarse soorten in Nederland op basis van losse waarnemingen. In het onlangs verschenen nummer staat een artikel over Pallas' Boszangers. Hieronder is een deel daarvan geplaatst.

Het volledige artikel is HIER te lezen.

Sovon Nieuws verschijnt vier maal per jaar. Het laatste nummer is integraal te downloaden via:
https://www.sovon.nl/sovonnieuws


Pallas' Boszanger Phylloscopus proregulus (René van Rossum)

Het voorkomen van Pallas' Boszangers in ons land is geanalyseerd door gebruik te maken van de databestanden van Waarneming.nl, de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (www.dutchavifauna.nl) en het Bijzondere Soorten Project - niet broedvogels van Sovon. Van de 2716 records uit 1963-2014 bleven na het samenvoegen van dubbele en vervolg-waarnemingen 341 gevallen (368 vogels) over.

Vooral in oktober-november
Pallas' Boszangers worden vooral ontdekt in oktober (65%) en november (23%, figuur 1). De piek van de najaarstrek ligt in de tweede helft van oktober, na half november is de soort schaars. Er zijn 12 vogels bekend uit december, 16 uit januari (met een opvallend 'jaarlijst-piekje' in de eerste pentade) en 3-5 per maand in februari-april. Een zeer late voorjaarsvogel werd op 11 mei 1998 gezien op Rottumeroog Gr. Waarnemingen in september zijn uitzonderlijk (29 september 2000 Schoorlse Duinen NH; 29 september 2003 Rijswijk ZH). Dat geldt al helemaal voor het exemplaar dat op 25 augustus 2001 werd gemeld in de Oostvaardersplassen, wellicht een vogel die al in het voorjaar in West-Europa aanwezig was?

In het najaar zijn de vogels gemiddeld 1,9 dagen aanwezig, veel korter dan in de winter en het voorjaar (beide 12 dagen). Er zijn 9 vogels die langer dan 20 dagen aanwezig bleven en vier vogels die het meer dan 50 dagen uithielden: 20 januari - 30 maart 1975 Wageningen (70 dagen), 15 januari - 21 maart 2007 Velsen NH (66 dagen), 4 februari - 28 maart 2007 Amersfoort Ut (53 dagen) en 6 januari - 2 april 2014 Ouwerkerk Zl (87 dagen). Deze laatste vogel werd na 6 januari overigens pas weer op 16 maart terug (zingend) gevonden.


Figuur 1. Pallas' Boszanger. Seizoensverloop per vijfdaagse periode in 1963-2014 (vogeldagen). In de grafiek zijn verwerkt de eerste waarneming, vervolgwaarnemingen (zelfde vogel later opnieuw waargenomen) en 'ge-extrapoleerde, berekende vogeldagen' (voorbeeld: vogel is ontdekt op dag 1 en ook gezien op dag 5; dag 2, 3 en 4 zijn dan verwerkt in de groene balkjes 'extrapolatie').

Een golf door Europa
Pallas' Boszangers komen van ver oostelijk naar Europa. De soort broedt in het uitgestrekte gebied van Centraal-Siberië tot aan de Zee van Okhotsk, ten noorden van Japan, en overwintert normaliter in Zuidoost-Azië. De dichtstbijzijnde broedgebieden liggen zo'n 4500 km van Nederland.
Figuur 2 laat de najaarstrek van de soort door Europa zien via Estland (mediane datum, waarop de helft van de vogels gepasseerd is, 15 oktober), Denemarken (18 oktober), Helgoland, Duitsland (19 oktober), Nederland (24 oktober) en België (31 oktober). Hoewel gebaseerd op te weinig waarnemingen voor een goede berekening van de mediane datum passen Niedersachsen (17 oktober) en Frankrijk (26 oktober) redelijk goed in dit beeld (T. Krüger in: H. Zang et al. 2005. Die Vögel Niedersachsens resp. P.J. Dubois et al. 2008. Oiseaux de France).
Vogels die van centraal Estland naar België trekken, leggen hemelsbreed zo'n 1600 km af. Ze lijken dus met een gemiddelde snelheid van ongeveer 100 km per dag door Europa te trekken.


Figuur 2. Pallas' Boszanger. Cumulatief doortrekpatroon in Europa in september -december met tussen haakjes de mediane datum (datum waarop 50% van vogels gepasseerd is). Bronnen: Estland (U. Paal 2011, Hirundo 24: 13-17), Denemarken (www.dofbasen.dk/ART/art.php?art=12980), Helgoland (J. Dierschke et al. 2011. Die Vogelwelt der Insel Helgoland) en België (www.bahc.be).

Arjan Boele & Erik van Winden