Na Borneo in 2009 bezochten Sander Pieterse en ik ook in 2010 weer de regio Sundaland. Dit keer richtten we ons voornamelijk op het vasteland van Maleisië. Maleisië is goed bereisbaar en gemakkelijk zelf te regelen. En, het belangrijkste van allemaal, Maleisië herbergt een flinke lading buitengewoon strakke soorten. Highlight van de trip was voor mij de Rail-Babbler: een soort waar ik al heel wat jaartjes een oogje op had!

De Rail-babbler is in allerlei opzichten een intrigerende soort. Het beest heeft vreemde verwantschappen. Het is absoluut geen babbler en is nog het nauwst verwant aan de Afrikaanse rockfowl (Picathartidae) en rockjumpers (Chaetopidae). De uniekheid van Eupetes wordt sinds kort erkend door haar in een eigen familie getiteld Eupetidae te plaatsen. Als terrestrische zangvogel doet 'ie qua mystiek niet onder voor een Pitta. Ook zijn ventriloquistisch fluiten - versterkt met behulp van een opblaasbare keelzak - doet sterk aan enkele van de Erythropitta Pitta's denken. De manier van voortbewegen heeft inderdaad wel wat ral-achtigs, maar is eigenlijk nog het meest fazanterig. Rail-Babbler is een berucht sneaky soort. Zo doet menig horrorverhaal de ronde over een op luttele meters afstand zingende Rail-Babbler waarvan nooit meer dan wat bewegend blad ontwaard kon worden.

Rail-babbler Eupetes macrocerus. Panti Forest, Maleisië, 23 september 2005 (Ian Merrill). Stiekemheid is Rail-babbler eigen.

De Rail-babbler is een Sundaland endeem; de verspreiding is gelimiteerd tot Borneo, Sumatra en het Thai-Maleisisch Schiereiland. Op Borneo is de soort eigenlijk ondoenlijk en ook op Sumatra is trefkans gering op de gebaande paden. Het schiereiland is daarom de plek om deze majestueuze soort te stalken. In het uitgestrekte laaglandregenwoud Taman Negara, dat op geen enkele itinerary mag ontbreken, is Rail-Babbler verre van gegarandeerd. Het flintertje secundair bos genaamd Panti Forest is echter een betrouwbaardere plek gebleken.

Hoewel populair bij Singaporezen, lieten vogelaars van verder weg Panti tot voorkort meestal links liggen. Remco Hofland is in 2009 voor zijn derde poging om Rail-Babbler te zien naar Panti afgereisd en slaagde glorieus. Nog in datzelfde jaar hebben Vincent van der Spek en John van der Woude Remco's succes geëvenaard. Hun enthousiaste verhalen waren voor ons de stimulus om, speciaal voor de Rail-babbler, ook een bezoek aan Panti in te plannen.

Uiteindelijk zagen we de Rail-babbler al 'gewoon' op de eerste ochtend in Taman Negara. Panti leverde echter wel (nog) betere beelden op. Ik heb hieronder de twee dagen waarop we de Rail-Babbler zagen uit mijn dagboek gelicht. Wat een vogel!

Zaterdag 12 juni (Taman Negara)

Jenut Muda trail, Taman Negara, Maleisië, 12 juni 2010 (Sander Pieterse). Wij liepen eigenlijk alleen maar langs het korte doch magische Jenut Muda trail en zagen daar praktisch alle klappers die Taman Negara te bieden heeft.

De wekker ging om 5:30 uur. Instant noodles, instant coffee, instant walging. We liepen het Jenut Muda trail. Het duurde even voordat we de eerste vogels konden ontwaren in de ochtendschemering. We hoorden er des te meer en, in tegenstelling tot in de bergen, konden we hier direct veel beesten op basis van zang een naam toekennen.

Een Black-capped Babbler wandelde al schreeuwend langs. Een briljante soort. We zagen een mooie rufous morph Asian Paradise Flycatcher. Een Rufous-backed Kingfisher schoot een nestholte in en schoot er niet veel later even hard weer uit. Langs de rivier bij Lubok Simpon zagen we een Blue-banded Kingfisher voorbij jakkeren.

Toen we het Jenut Muda trail zelf op liepen hoorden we van zeer dichtbij de alternatieve roep van Great Argus (een cadens van "kau" noten die door beide geslachten geuit wordt), maar hierna bleef het stil. We kwamen een zeer coöperatieve Black Magpie tegen. De vogel zat uitbundig te zingen. Wat een bizarre geluiden maken die beesten toch. Telkens wanneer 'ie het rare "mwew" produceerde hing het beest helemaal naar voren op z'n tak.

Black Magpie Platysmurus leucopterus. Taman Rimba Ampang, Kuala Lumpur, Maleisië, 28 januari 2006 (Cheong Weng Chun). Black Magpies zien er niet alleen fraai uit...

Black Magpie Platysmurus leucopterus. Taman Negara, Maleisië, 12 juni 2010 (Sander Pieterse). ... ze produceren ook uiterst hip geluid.

Banded Pitta's waren weinig vocaal en we moesten het met een paar verre noten roep en zang doen. Tapen haalde niets uit. Het kwam aanvankelijk allemaal wat stil op ons over op het Jenut Muda trail. Wel hoorden we regelmatig Great Argus roepen. En één daarvan klonk steeds dichterbij naarmate we het pad verder afliepen. Dat begon spannend te worden. Het werd ons langzamerhand duidelijk dat deze vogel het pad zelf binnen zijn territorium moest hebben liggen. We begonnen steeds harder te lopen!

Het pad begon nu te klimmen. Terwijl we halverwege uithijgden hoorden we de fazant plots van vlakbij. Sjit! In dubbele draf naar boven! Het duurde niet lang of ik liep een bocht om en zag het beest ineens midden op het pad staan. Hij bleef gewoon staan terwijl ik m'n kijker aan m'n ogen zette. De afstand zal een meter of tien geweest zijn. Het zweet gutste van alle kanten van me af. M'n kijker besloeg contant bij al dat uitdampen. Met een theedoek probeerde ik m'n gezicht te ontvochtigen en een stukje natuurzeem maakte overuren om m'n lenzen te boenen.

De fazant had ons wel degelijk door, maar was weinig onder de indruk van onze aanwezigheid. Wij des te meer van die van hem. Wat een enorm apparaat, het gaat echt richting pauw, met even goed een megastaart. De vogel stapte parmant rond, schudde wat met z'n veren, sprong wat heen en weer en fatsoeneerde zijn dansplaats. Bij tijd en wijle zette hij een enorme keel op en galmde een snoeihard "WOW-WOW" door het woud.

Zo konden we de fazant geruime tijd zijn ding zien doen. Na een tijdje had het beest het wel weer even gezien en stapte van het pad af het bos in. Snel al m'n bepakking op de grond gegooid en m'n shirt uitgetrokken. Muggen grepen hun kans direct waar, dus snel wat extra DEET opgesmeerd.

Al uitrustend, zittend op een mooie steen, kwamen we er achter dat er een fruitboom recht boven de baltsplaats van de Argus stond. Hoewel moeilijk te overzien zagen we al snel Grey-bellied Bulbul en hoorden we Finsch's. Green Broadbill kwam ook even langs en meer van dat. Plots begon er vlakbij een Rail-babbler te fluiten: sodekneiters! De iPod werd optimaal benut. We speelden onze Rail-babbler opname af en werden al snel doelwit van een fluitconcert. De vogel had duidelijk interesse en kwam naderbij. Hij gunde ons zelfs de gelegenheid om naar een wat tactischere locatie te verplaatsen. Nu konden we alleen maar afwachten.

Na iets van een kwartier of een half uur of drie weken, tijd vergeet je op zo'n moment, was er beweging in de vegetatie te ontwaren. Was het de vogel, een deel van de vogel, of een schaduw van de vogel? Of de schaduw van een deel van de vogel? Aangezien ik de iPod handmatig moest bedienen (want dat kloteding vertoonde kuren) had ik m'n handen vol en kon ik niet snel genoeg reageren. Pieterse zag vervolgens iets van een staart. Daar bewoog weer wat. Kijker erop: bam, een knallende Rail-babbler in het vizier! Een fractie van een seconde.

Kort hierop besloot de vogel de andere kant op te lopen. Nu kon ik 'm echt volgen. Een kastanje/oranjebruin, langgerekt beest, met lange staart, snavel en poten en een kippige manier van lopen. Een opvallend okergeel voorhoofd, een brede, zwarte oogstreep/masker doorlopend tot in de nek en aan de bovenkant begrensd door een opvallende, dikke, witte wenkbrauw. Ook de paarsblauwige naakte huid onder de oogstreep was kort te zien. Wat een bruut beest!

Rail-babbler Eupetes macrocerus. Panti Forest, Maleisië, 6 augustus 2006 (Lim Kim Chuah). Als een Rail-babbler eindelijk zijn schuilplaats verlaat blijkt het een fraai getekende vogel te zijn.

De vogel bleef doorpiepen, maar kwam niet terug. We stonden nog wel een half uur ofzo te wachten. De Argus stond ondertussen in de bosjes te stampvoeten. Hij zal het niet op prijs gesteld hebben dat we z'n dansplaats al die tijd in bezet hielden. We besloten door te lopen, het was tenslotte al na twaalven.

De bocht omlopend zag ik nog net iets de bosjes in sluipen dat tokkende geluidjes produceerde. Was dat de Rail-babbler weer? Verdomd, het beest liep daar gewoon te skulken vlak naast het pad! De vogel liep van ons af, maar wel op z'n dooie gemakje en was goed te bekijken, zij het door de vegetatie heen. Hij liep zo een tijdje rond met een spinnetje in z'n snavel. Hij zou waarschijnlijk het pad over gaan steken.

Plots werden we aangevlogen door een driftige White-rumped Shama. Opzouten beest, niet nu! Ja hoor, precies op dit moment bleek de Rail-babbler met de oversteek begonnen te zijn. Zo zagen we 'm dus alleen toen 'ie al bijna aan de overkant was. Gloeiende hoerenshama!

De Rail-babbler bleef nog lang van vlakbij zingen. Bizar hoe lastig zo'n beest te pinpointen is aan de hand van zijn zang. Hij zat goed verstopt en we zagen 'm dan ook niet meer terug. We hadden uiteindelijk de hele ochtend gedaan over iets van twee kilometer en berekenden dat dezelfde weg terugnemen nog het snelste zou zijn. Het was teringwarm, we waren doorweekt, ons water begon op te raken en we leden aan knagende honger. Het was genoeg geweest voor deze ochtend, de buit was binnen.

Rail Babbler Eupetes macrocerus. Taman Negara, Maleisië, 12 juni 2010 (Sander Pieterse). De zang van Rail-Babbler is een simpele doch indringende fluit. Het geluid is gemakkelijk na te doen en zo kan een discussie met de vogel uitgelokt worden. Let ook op de knorrende maag op deze opname.

Rail Babbler Eupetes macrocerus. The Gap, Maleisië, 7 juni 2008 (Nick Athanas/Tropical Birding). De clucking calls van Rail-babbler zijn alleen van dichtbij te horen, alsof de vogel een beetje in zichzelf aan het mompelen is.

Vrijdag 25 juni (Panti Forest)

Bunker Trail, Panti Forest, Maleisië, 25 juni 2010 (Sander Pieterse). Door Panti loopt een (behoorlijk actieve) logging road waarlangs het meeste vogels kijken gebeurt.

De taxi was al laat vanochtend en het kostte ook nog eens bijzonder veel moeite om de taxi bestuurder duidelijk te maken waar we nou precies heen wilden (de naam Panti Bird Sanctuary zei hem niks). Gelukkig hadden we een routebeschrijving en zo arriveerden we toch nog rond 7:30 te Panti Bird Sanctuary.

Het zat niet echt mee met het weer. Het was regenachtig en er stond een flinke wind. Vogelactiviteit was dan ook bijzonder laag. Wel hoorden we direct Red-crowned Barbet en zagen we Cream-vented Bulbul en Thick-billed Spiderhunter. Ook zagen we eindelijk Checker-throated Woodpecker. Allemaal nieuwe tripsoorten. Hoewel Panti al zijn soorten wel deelt met Taman Negara zie je er toch een heel andere set!

In een fruitboompje overladen met Spectacled en Yellow-eared Spiderhunters zat heel stilletjes een Blue-rumped Parrot te foerageren. Pieterse merkte deze rakker op omdat de papegaai een por kreeg van een buitengewoon territoriale Spectacled Spiderhunter. Ook leverde dit boompje een Red-throated Sunbird op, altijd leuk.

Al snel naderde het tijdstip dat de taxi zou komen om ons voor de lunch naar Kota Tinggi te brengen. Maar we hadden nog niets van de lokale Rail-Babblers vernomen. Aangezien het slechte weer de ochtend enigszins verpest had begon ik te vrezen dat we gingen falen. Ik besloot de lunch maar over te slaan en de hele dag door te halen. Pieterse en Andie kozen wel voor een bezoek aan Kota Tinggi tussendoor.

Het bleef angstvallig stil. Ik zag wel wat geinigheid als Velvet-fronted Nuthatch en Dark-throated Oriole, maar daar kwamen we niet voor. Toen de rust stevig verstoord werd door een bulldozer die de weg aan kwam harken dook ik een zijpad in.

Hoewel ze totaal niet vocaal waren, wist ik, door simpelweg het geluid na te fluiten, reeds ruim na het middaguur, langs dit pad dan toch eindelijk reactie van een Rail-Babbler uit te lokken. Echter, de vogel weigerde naderbij te komen. Toen ik na een half uur fluiten (nou ja, ik was ook even op tapen overgestapt, want ik werd behoorlijk gaar van al dat fluiten) het bos maar in liep, hield de vogel z'n snavel. Kansloos.

Red-crowned Barbet Megalaima rafflesii. Panti Forest, Maleisië, 6 september 2006 (Lip Kee Yap). Barbets: je hoort ze zat, maar ziet ze zelden.

Red-crowned Barbet Megalaima rafflesii. Matan, West Kalimantan (Borneo), Indonesië, 21 september 1999 (Martjan Lammertink). Met hun luide zang verzorgen barbets het achtergrondgeluid in de jungle.

Toen ik langzaam terug liep naar de ingang kwam ik eindelijk een Red-crowned Barbet tegen die zich liet zien. Barbets zijn stoer. Hoewel een barbetlijf voornamelijk schutgekleurd is, maken ze met hun gekleurde clownsgezichtjes wel een fraaie verschijning. Dit was de enige die nog ontbrak deze trip. De hele barbetpagina uit Jeyarasajingam & Pearson is nu compleet en we hebben ze stuk voor stuk goed gezien. Tofheid.

Toen was het 15:30 uur... Inmiddels was het weer gelukkig wel opgeknapt.

Ik floot stug door, bekwaam als een bouwvakker. Vlakbij de start van het Bunker trail floot weer een Rail-Babbler terug in reactie op mijn fluiten. Pieterse en Andie waren net teruggekeerd. De Rail-Babbler kwam een stuk dichterbij maar zat in totaal onoverzichtelijk terrein. Zo waren rallenbabbelaar en ik weer tot een patstelling gekomen. Toen ik er uiteindelijk in probeerde te lopen was 'ie daar niet van gediend en staakte zijn fluiten.

Na een door Sander meegenomen packed lunch verslonden te hebben en even op de nieuwe observatietoren te hebben gestaan (alwaar enkele Singaporezen met gigantische camera's knoerdhard Diard's Trogon afspeelden voor nop) besloten we het trailtje te lopen dat bij het bezoekerscentrum start. Overigens, de godganse dag zat er uit dit stuk bos een Crested Serpent Eagle te roepen.

Denai Pacat Merah Trail, Panti Forest, Maleisië, 25 juni 2010 (Sander Pieterse). Voor Rail-babbler en andere soorten die dieper in het bos zitten bieden goed beloopbare zijpaadjes uitkomst. Het pad achter het bezoekerscentrumpje is zelfs verhard!

Tijdens deze wandeling floot ik m'n Rail-Babbler fluitje. Uiteindelijk kreeg ik reactie. Of wacht, die cicaden zaten wel precies op dezelfde toonhoogte herrie te schoppen. Maar ik hoorde daar toch ook zeker een Rail-Babbler doorheen? O jawel! Ik liep door, geregeld fluitend, en kwam zo tot zeer dicht bij de bron. Hij moest echt vlakbij zijn! Maar waar?

Terwijl ik doorfloot kwam de Rail-Babbler plots nonchalant voor me langs lopen. Hij stak het pad over en terwijl 'ie aan de andere kant weer in de vegetatie verdween hoorde ik 'm clucking calls maken.

Sander en Andie waren ondertussen ook gearriveerd en hadden de ernst van de zaak inmiddels door. De vogel begon nu al fluitend om ons heen te cirkelen en liet zich hierbij eigenlijk (relatief) constant zien, aangezien er op deze plek maar weinig ondergroei was. Het zingen ziet er fantastisch uit. Kop, nek en voorlichaam worden bijna op de grond gelegd, terwijl staart en snavel de lucht in worden gestoken.

We konden goed zien hoe de vogel gebruik maakte van zijn 'kwaakblazen'. Bij elke fluit pompt hij zijn luchtzak op en tijdens dit proces wordt normaal onzichtbare, fel paarsblauw getinte naakte huid zichtbaar, in de vorm van twee 'ballonnetjes', gesitueerd aan weerszijden van de keel. Het lijkt alsof je een lichtje aan ziet gaan en dan weer uitdoven. Dit maakt een hip schouwspel, niet alleen voor de vrouwtjes, maar ook voor ons vogelaars.

Rail-babbler Eupetes macrocerus. Taman Negara, Maleisië, mei 2002 (James Eaton/BirdtourASIA). De felgekleurde 'kwaakblazen' van de Rail-babbler lichten als het ware op tijdens het fluiten.

Rail Babbler Eupetes macrocerus. Panti Forest, Maleisië, 25 juni (Andie Ang) - met geluid! De Rail-babbler die je het hardst hoort fluiten ben ik zelf. Je hoort (en ziet!) de vogel hier terug fluiten terwijl hij door de ondergroei sneakt.

Na een show van iets van een half uur was de Rail-babbler weer dieper het bos in verdwenen. Hoewel we nog wel steeds contact met de vogel hadden vonden we het wel welletjes. We lieten 'm achter met het gevoel dat hij de grote, stinkende Rail-Babbler die zojuist zijn territorium binnen was komen denderen verslagen had.

Verslag

Behalve de Rail-Babbler zagen we nog veel meer heftige soorten. M'n gehele dagboek is hier bijgevoegd (lezen op eigen risico). Een gedetailleerd reisverslag (in het Engels) volgt nog, maar voor nu is wel al onze checklist hier in te zien. Klik hier voor een fotostroom.