Panama: vogelen op zijn best in Midden-Amerika

[NOOT: KLIK OP DE FOTO'S VOOR EEN GROTERE VERSIE!]

Enthousiast geworden na het lezen van het prachtige artikel van Enno Ebels en Roef Mulder, (DB volume 31, nr 5, 2009 Birding Panama-from forest floor to canopy), besloten wij (Astrid kant en Ronald Messemaker) om Panama als reislocatie te kiezen. Mijn eerste oerwoudervaring gaat terug naar 1993 waarbij Robin de Lange, Danny Laponder en ondergetekende Costa Rica bezochten. Het was dan ook de hoogste tijd om deze hoek wederom te bezoeken; zo geschiedde, van 28 oktober tot en met 11 november 2011.
Tweemaal groter dan Nederland, is Panama gezegend met een ongelooflijke vogellijst van 970 soorten. De flora en fauna is zeer divers en Panama mag dan ook tot een van de landen met de rijkste biodiversiteit gerekend worden in verhouding met het oppervlakte land. Voor een uitgebreide inleiding over het land verwijs ik naar bovenstaand artikel.

Uitzicht op Soberania NP, Panama, 5 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Canopy Tower, Soberania NP, Panama, 5 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Kaart met vogelgebieden in Panama

Het doel van deze reis was, in de veertien dagen die we hadden, om zoveel mogelijk vogelsoorten te zien. We hebben ons geconcentreerd op het centrale deel van Panama, waarbij we twee uitvalsbases kozen. De eerste week verbleven we in het spectaculaire Canopy Tower en de tweede week in de Canopy Lodge. Vanuit deze plekken werden verscheidene excursies ondernomen met onze lokale gidsen Domiciano "Domi" Alveo en Danilo "Dani" Rodriquez. Zonder hen zou de lijst zeker niet zo lang geweest zijn.

Na aankomst in Panama, na een reis van tien uur, verbleven we een nacht in hotel Riande, dat dicht bij het vliegveld ligt. Met een tijdsverschil van vijf uur waren we midden in de nacht klaarwakker. De volgende ochtend werd de tuin minutieus uitgekamd op de eerste vogelsoorten. Het mooie van dit jaargetijde is dat veel Noord-Amerikaanse trekvogels en overwinteraars in Panama zitten. Naast de algemenere soorten als Tropical Kingbird, Clay-coloured Thrush en Great-tailed Crackle, werden Brown-throated Parakeet, Red-crowned Woodpecker en Orange- crowned Oriole waargenomen. De laatste soort zagen we zelfs maar een keer op onze reis en dat was hier. Ondanks de donkere wolken boven Panama City bleek er een sterke trek van Barn Swallows, enkele Cliff Swallows en Turkey Vultures te zijn. Kleine gierzwaluwachtigen werden gedetermineerd als Short-tailed Swift.

Na het ontbijt werd nog even in de tuin gerelaxt en konden we om 11.00 uur afreizen naar de Canopy Tower. Dit oude radarstation van het Amerikaanse leger is in 1993 ontmanteld en letterlijk gestript. Vanaf 1997 tekende de Panamese overheid een langdurig contract met de huidige eigenaar Raul Arias de Para om het ecotoerisme een belangrijke impuls te geven.
(Zie voor meer info over de Canopy Lodge Family en haar geschiedenis op http://www.canopytower.com/error.lasso).

Na een korte autorit van drie kwartier kwamen we op onze bestemming aan. De oerwoudweg naar de top, die Semaphor Hill wordt genoemd ,zag er al heel erg gaaf uit. Bij het arriveren van het toegangshek werden we op luidruchtige wijze verwelkomd door een groep Mantled Howler Monkeys. Dit zouden ze de komende week bij iedere naderende auto stug volhouden. Nadat we onze kamers aangewezen hadden gekregen konden we het niet laten om gelijk naar het platform te klimmen. Dit leverde al aardig wat thermiekende Turkey Vultures, Swainson's Hawks en Broad-winged Hawks op. In de begroeiing op het terrein werden White-necked Jacobin, Golden-headed Tanager, Plain Tanager, Green Honeycreeper en Brown-throated Three-toed Sloth waargenomen. Boven de toppen van het woud was een indrukwekkende trek van Chimney Swifts aan de gang. Wat een schitterende plek, met aan de ene kant het Panamakanaal waar je met regelmaat de grote containerschepen doorheen zag varen, het omringende oerwoud met al haar vogels en zoogdieren die zich ogenschijnlijk niets aantrokken van al die drukte rond het kanaal, en aan de Pacifische zijde de skyline van Panama City. De komende dagen zouden we een aantal plekken in de buurt van de tower bezoeken en verschillende landschappen aandoen om de vogellijst te laten groeien.

Chagres River track leverde al vele soorten op, waaronder Forest Elaenea, Paltry Tyrannulet, Chestnut-backed Antbird, Golden-crowned Spadebill, Lesser Greenlet en Grey-headed Kite. Langs de oever vonden we Spotted Sandpiper, Wattled Jacana en Rufescent Tiger-Heron. Na een hevige regenbui begon alles weer op te leven en werden de eerste Amerikaanse zangers bijgeschreven. De Chestnut-sided Warbler en Tennessee Warbler waren de algemeenste soorten. Dan eindelijk vogelen op Metaphor Hill Road. Net na het hek ontdekten we een vrouwtje Barred Antshrike die een harde kluif had aan een wandelende tak. Deze ontsnapte wonderwel door zich instinctief als een baksteen in de ondergroei te laten vallen. Net na de eerste bocht liep een familie White-nosed Coati's te foerageren. Vooral de jongere dieren waren zeer dicht te naderen. Op een gegeven ogenblik ontdekte ik een Tiny Hawk maar had niet direct in de gaten dat dit minisperwertje een uitzonderlijke prooi in de klauwen had. Het bleek een onfortuinlijke Broad-billed Motmot te zijn. Domi, de gids, maakte er nog wat bewegende beelden van. Elke meter die we daalden zagen we weer wat nieuws, met Ochre-bellied Flycatcher, Ruddy Flycatcher, Black-bellied Wren, Blue-crowned Manakin, White-flanked Antwren en King Vulture als highlights. Op sommige plekken in het oerwoud werd de lucht zichtbaar en dat deed ons zo snel mogelijk weer teruglopen naar de tower. Vele duizenden Turkey Vultures, Broad-winged- en Swainson's Hawks vlogen in een gestage stroom richting Colombia. Ik baalde al dat ik drie dagen ervoor anderhalf miljoen roofvogels was misgelopen en wilde zeker nog wat van het staartje meepikken. Aangekomen op het platform waren overal cirkelende en afzeilende roofvogels te zien. Aan het eind van de dag kwam de uiteindelijke stand op 50.000 doortrekkende vogels.

Collared Aracari Pteroglossus torquatus, Canopy Tower, Soberania NP, Panama, 29 oktober 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Blue-crowned Motmot Momotus momota, Metroplitan Park, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Palm Tanager Thraupis palmarum, Canopy Tower, Soberania NP, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Blue-chested Hummingbird Amazilia amabilis, Canopy Tower, Soberania NP, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Buff-throated Saltator Saltator maximus, Canopy Lodge, Soberania NP, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Orange-chinned ParakeetBrotogeris jugularis, Canopy Lodge, Soberania NP, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Baltimore Oriole Icterus galbula, Gamboa, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Crimson-backed Tanager Ramphocelus dimidiatus, Canopy Lodge, Soberania NP, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Red-crowned Woodpecker Melanerpes rubricapillus, Gamboa, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Plain-backed Tanager Tangara inornata, El Valle Canopy Lodge, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Red-legged Honeycreeper Cyanerpes cyaneus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Blue Dacnis Dacnis cayana, El Valle Canopy Lodge, Panama, 1 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Brown-throated Three-toed Sloth Bradypus variegatus, Canopy Tower, Soberania NP, Panama, 30 oktober 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Tijdens de lunch was het ook opletten geblazen want vele vogelsoorten, en de voor mij nieuwe Geoffroy's Tamarin, kwamen op ooghoogte van de openstaande ramen langs. Onder de lunch konden we genieten van Eastern Woodpewee, Tropical Gnatcatcher, Violaceous Trogon, Bay-breasted Warbler, Blue Dacnis, Green Shrike-vireo en Brown-capped Tyrannulet. Na de lunch reden we richting Summit Ponds, een vochtig gebied met moerasjes, meertjes en oerwoud. Hier zagen we weer totaal andere soorten, zoals Amazon Kingfisher, Prothonotary Warbler, Louisiana Waterthrush, Mangrove Swallow, Great Potoo, Common Potoo, Red-throated Ant-tanager, Spectacled Owl, Black-faced Antthrush en Yellow Tyrannulet. Na een heftige bui ontdekte Astrid een klein wezen op de weg. Bij het bestuderen van het zoogdierboek kwamen we op een baby Robinson's Mouse-opossum, die waarschijnlijk door het noodweer zijn moeder kwijt was geraakt. Helaas heeft het diertje het, ondanks haar goede zorgen, niet overleeft.

De volgende dag bracht ons naar de wereldberoemde Pipeline Road, waar meer dan honderd soorten gezien kunnen worden. Deze 17 kilometer lange oerwoudweg is tijdens de Tweede Wereldoorlog aangelegd met als doel de oliebevoorrading veilig te stellen. Men was toen bang dat als het Panamakanaal gebombardeerd zou worden, de olietoevoer voor de Amerikaanse 'oorlogstrein' zou stagneren. Diep verborgen in het oerwoud is toen een pijpleiding aangelegd voor het geval dat ... Heden ten dage is het een prachtige weg om te vogelen met vele goede en zeldzame soorten. Mijn target was, om net als zoveel, de Rufous-vented Ground-Cuckoo te vinden. Al wandelend zagen wij Spot-crowned Antvireo, Rufous Mourner, Red-capped Manakin, Streak-chested Antpitta, Grey-chested Dove, Great Jacamar , Cinnamon Woodpecker en een jonge Collared Forest-Falcon. Wat verderop ontdekte Domi een prachtige slinger army ants door het oerwoud. Samen met een aspirant-gids zijn we een uur blijven staan in de hoop een glimp van de grondkoekoek op te vangen. Alles kwam, behalve de koekoek. Door heel stil te staan kwamen de antbirds tot op dertig centimeter van ons vandaan foerageren, wauw! Het overgrote deel bestond uit Bicolored Antbird en Spotted Antbird, met daarnaast een enkele White-bellied Antbird en de mooiste van allemaal, Ocellated Antbird.

We waren zo gefascineerd door dit schouwspel dat we langzaamaan omsingeld werden door de roofzuchtige mieren. Indrukwekkend was hun manier van voedsel zoeken, daarbij in het achterhoofd houdend dat de soort blind is en alleen met geluid en geur contact houdt. Systematisch zochten de mieren elke centimeter bosgrond, struikjes en stammetjes af op prooi. Opmerkelijker is dat antbirds de mieren als voedsel mijden en uit zijn op vluchtende insecten en spinnetjes. De grondkoekoek staat weer wat hoger op de ladder in de voedselketen en kan grotere prooien aan zoals schorpioenen, tarantula's, hagedissen, slangen en kleine zoogdieren. Helaas dook deze 'cosmic mind f....r' niet meer op. Op het eind van de dag begon het wederom hard te regenen maar stond nog een ding op het programma: een slaapplaats van Western Night-Monkey. Aangekomen bij de slaapboom hingen drie aapjes uit het gat. We maakten wat geluid en alle drie keken ze tegelijk op om te zien wie de indringer was. Na een paar minuten lieten we ze weer genieten van een welverdiend dagslaapje.


Panama City mudflats, Panama, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Vogelen in Panama City kan verrassende dingen opleveren. Zo zijn er verschillende goede kwelders langs de kust die vooral in de trektijd veel Amerikaanse steltlopersoorten huisvesten. Dit was weer een welkome afwisseling op het oerwoudvogelen en onze vogellijst. Binnen afzienbare tijd hadden we elf soorten waders op de teller, waaronder een groot aantal Marbled Godwits en Short-billed Dowitchers. In de parkjes aan de boulevard zagen wij Saffron Finch, Fork-tailed Flycatcher en boven zee Magnificent Frigatebird en Brown Pelican. Nu we toch in de stad waren maakten we een mooie uitstap naar het Metropolitan Park. Een prachtig park met vele hoogteverschillen, open graslandjes en oorspronkelijk oerwoud. Hier kon ik een nieuwe Amerikaanse zanger bijschrijven die hoog op mijn verlanglijstje stond: in een kleine flock bevonden zich twee mannetjes Golden-winged Warbler, vergezeld doorWhite-winged Becard, Yellow-olive Flycatcher en Greenish Elaenea. Een Blue-crowned Motmot zat stilletjes tussen het gebladerte van de zon te genieten.Wat hoger in het park maakte een groepje Geoffroy's Tamarins de buurt onveilig. Een uitzonderlijk aapje met punkkapsel. Teruggekomen in de tower begon het te schemeren en zagen we de eerste False-vampire Bats rondvliegen. Even later lieten we ons het avondeten lekker smaken.

Een andere mooie trip die we maakten bracht ons aan de Caribische kust, via Colon, waar wij onze eerste American Crocodile zagen zwemmen. Hier ontdekten we een nieuwe roestplaats van Boat-billed- en Yellow-crowned Night-Herons. Een Savannah Hawk werd even later prachtig in de scoop gezet. Vier Keel-billed Toucans complementeerden het geheel, waarna we rustig richting de kust afzakten. Aangekomen bij Sherman bezochten we het historisch waardevolle fort San Lorenza waar hevige slag geleverd is tussen de piraten van Henry Morgan en een handjevol Spaanse soldaten. Het fort was voor vogels niet echt interessant, maar de bosjes er omheen des te meer. Hier zagen we Palm Warbler, onze eerste Black-chested Jays, Yellow Warbler en Belted Kingfisher. Op zee vloog een enorme wolk Common Terns en Royal Terns.


Boat-billed Heron Cochlearius cochlearius, Colon, Panama, 2 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

De Pipeline Road zat nog steeds in mijn gedachten omdat daar misschien mijn laatste kans lag voor de grondkoekoek. We besloten deze daarom nog maar een keer te bezoeken. Deze tocht bracht ons weer een heel ander soortenscala, waaronder Olivaceous Flatbill, Blackburnian Warbler, Mealy Parrot, Buff-throated Leaftosser, Sulphur-rumped Flycatcher, Southern Bentbill en Russet Antshrike en, in een klein moerasje buiten het bos, volop roepende White-throated Crakes en Grey-breasted Crakes. Maar ook dit keer geen grondkoekoek. Het kleine beetje hoop dat ik nog had smolt als sneeuw voor de zon. In de Canopy Tower aangekomen was het ondertussen een komen en gaan van nieuwe gasten. De nieuwe Amerikaanse vogelgroep vertelde, even tussen neus en lippen door, dat ze vanuit de Canopy Lodge hier naar toe waren gekomen en de eerste dag van hun verblijf in de Lodge direct naar een Rufous-vented Ground-Cuckoo gebracht werden. Aan de ene kant gloorde voor mij weer wat licht aan het eind van de tunnel, maar ik kon anderzijds ook niet echt verkroppen dat deze oude garde met de 'Holy Grail' op zak liep. Geduld, over enkele dagen zouden we het mee gaan maken ...

Yellow-tailed Oriole Icterus mesomelas, Summit Ponds, Panama, 2 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Lesser Nighthawk Chordeiles acutipennis, Sherman, Panama, 2 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Slaty-tailed Trogon Trogon massena, La Mesa, Panama, 2 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	White-whiskered Puffbird Malacoptila panamensi, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Yellow-faced Grassquit Tiaris olivaceus Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

In de tussentijd hadden wij weer een bijzondere tocht voor de boeg en reden we richting het resort Cerro Azul, een privaat park met dure woningen voor rijken uit binnen- en buitenland. Eens een prachtig oerwoud maar ironisch genoeg wordt dit gekapt en herbeplant met coniferen. Dit zou de koper van een huis een gevoel van 'thuis' geven. Gelukkig liggen er her en der nog goede stukken woud waar veel soorten te bewonderen zijn. Wij zagen bij de vele riviertjes die we passeerden Black Phoebe, die vrij algemeen was. Tijdens de lunch konden we gebruik maken van een lodge die eigendom was van de Audubon Society Panama. Het huis stond gewoon open en we maakten dankbaar gebruik van keuken en toilet. Buiten konden we genieten van vele kolibriesoorten die op de gevulde feeders afkwamen. We telden 15 soorten waaronder de Brown Violetear, Green Hermit, Purple-crowned Fairy, Long-billed Starthroat en Bronze-tailed Plumeleteer. Een stukje achter het huis liep een trail die we bezochten voor White-tipped Sicklebill, deze hadden we binnen een paar minuten in de pocket. Ook een groepje Crested Guans liet zich prachtig zien. Als kers op de taart eindigden we met een paar Stripe-cheeked Woodpeckers (endeem).

Bronze-tailed Plumeleteer Chalybura urochrysia, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	White-necked Jacobin Florisuga mellivora, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Brown Violetear Colibri delphinae, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Rufous-tailed Hummingbird Amazilia tzacatl, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Purple-crowned Fairy Heliothryx barroti, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Snowy-bellied Hummingbird Amazilia edward, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Snowy-bellied Hummingbird Amazilia edward, Cerro Azul, Panama, 4 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

De laatste dag van ons verblijf in de tower hadden we nog wat uurtjes over voordat we richting lodge zouden afreizen. De Summit Ponds lagen het meest voor de hand vanwege de korte afstand en zodoende konden we nog een paar goede soorten oprollen. Onderweg vonden we Scrub Greenlet, Dusky-capped Flycatcher, Mourning Warbler, Jet antbird, Yellow Oriole, Fulvous-vented Euphonia en hadden we prachtig zicht op twee roestende Spectacled Owls.

Na deze prachtige week in de tower namen we afscheid van Domi en Carlos die ons veel hebben geholpen en veel hebben laten zien. Met het busje reden we 3,5 uur voordat we in El Valle de Anton aankwamen. Een mooi streek met veel beboste heuvels en bergen. De lodge lag prachtig gelegen met een riviertje letterlijk voor de deur, waar al direct de Common Basilisk ontdekt werd. Deze hagedisachtige, die ook wel bekend staat als de 'Jesus Christus hagedis', heeft het vermogen om over water te rennen. Een middagje relaxen rond de lodge leverde op een gemakkelijke manier een aantal tanagers op, waaronder Palm Tanager, Flame-rumped Tanager, White-lined Tanager, Crimson-backed Tanager, Summer Tanager, Blue-and-Grey Tanager en Bay-headed Tanager. Al deze vogels kwamen op de feeders af. Wat gemorst werd aten de Red-tailed Squirrel en Central American Agouti op. Zelfs de Rufous Motmot, Barred Antshrike, Tennessee Warbler, Orange-chinned Parakeet en Orange-billed Sparrow waren van de partij. In de avond was het helemaal een bizar schouwspel want toen werden de vogels afgelost door Orange Fruitbats, die lekker van het suikerwater in de feeders kwamen drinken. De volgende ochtend waren die dan meestal helemaal leeg.

Rufous Motmot Baryphthengus martii, El Valle Canopy Lodge, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Flame-rumped Tanager Ramphocelus flammigerus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Barred Antshrike Thamnophilus doliatus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Thick-billed euphonia Euphonia laniirostris, El Valle Canopy Lodge, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Orange-bellied Trogon Trogon aurantiiventris, La Mesa, Panama, 7 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Amazon Kingfisher Chloroceryle amazona, Juan Hombron, Panama, 8 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Common Basilisk Basiliscus basiliscus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

De eerste dag van ons verblijf in de lodge konden we lekker in de buurt vogelen. Een kilometer verderop startten we met de El Macho Waterfall Trail. Een prachtige route over hangbruggen waar we konden genieten van Buff-rumped Warbler, Rufous-capped Warbler, Eye-ringed Flatbill, Tody Motmot en de schuwe Scaly-breasted Wren (Southern Nightingale-Wren). Hogerop de helling zochten we naar army ants waar grondkoekoeken op af zouden kunnen komen, maar niets van dat alles. Wel zagen we een scala aan andere soorten, zoals Bay Wren, White-breasted Woodwren, Canada Warbler, Tropical Screech-Owl en een Hoffman's Two-toed Sloth. Een van de meest bijzondere zoogdieren die we op het oerwoudpad ontdekten was een Greater Grison, een soort honingdas waarvan de gids er maar een keer eerder één had gezien. Naarmate de ochtend vorderde zag ik het niet meer gebeuren en kreeg ik prachtige visioenen hoe het zou kunnen zijn: beeldvullende grondkoekoeken en foto's die nog niet eerder waren gemaakt. Het bleef op dat korte moment bij een illusie.

Bij het laatste stukje oerwoud kwamen we dicht bij de weg maar sloegen verrassend naar links. Na honderd meter kwamen we op een kruising. Het pad leek wel een Limburgse holle weg met aan weerszijden hoge begroeiing. Het bladerdek sloot zich boven het pad en liet af en toe wat licht door. Op dit punt ontdekte Dani drie Black-chested Jays dicht bij de grond. Voor hem een teken dat er wat aan de hand was. Met de kijker zagen we een enorme stroom van army ants over het pad razen. De opgewonden gaaien pikten her en der een vluchtend insect op. Dani vertelde ons zachtjes dat waar gaaien aan de grond komen er ook een hele goede kans op de grondkoekoek was. Met een bonzend hart zocht ik alles af en na een kwartier was het raak, uit de vegetatie zag ik een grote kop met kuif komen. Yes! Een Rufous-vented Ground-Cuckoo in vol ornaat op het pad. Opmerkelijk genoeg had hij alleen maar oog voor de vluchtende prooien en niet voor ons. En wat was dat ... een tweede en derde vogel verschenen op het toneel. Wat gaaf was dat! Ik had alleen een probleem en dat gaf me een wee gevoel in mijn maag. Al die prachtige visioenen konden bewaarheid worden maar daar had ik wel mijn camera voor nodig en die lag in de lodge. Door de nattigheid en steile beklimmingen dacht ik toch niets tegen te komen dat het fotograferen waard was. Voor die beslissing werd ik meteen afgestraft. Snel een foto door de telescoop als recordshot gemaakt, maar dat zag er niet uit, want dat kon gewoon veel beter. Dani kwam met een heldere ingeving en ging de fototas in de lodge halen. Na een half uur kwam hij terug met de verkeerde fototas met 300mm. Nog maar een keer terug. Ondertussen waren de army ants iets opgeschoven en kwamen de grondkoekoeken niet zo heel vaak meer op het pad. Nu had ik de kans en verprutste ik het op het cruciale moment. Dani was weer gearriveerd met in het kielzog een groep luidruchtige Amerikaanse vogelaars die rechtstreeks van het vliegveld naar deze mega gebracht werden. Met veel lawaai en geen flauw benul hoe bijzonder deze soort was schoven ze achter mij aan. De camera was gemonteerd en nu maar wachten of ze nog zouden komen. Gelukkig waren er nog twee in de buurt en die lieten zich dan ook van hun beste kant zien. De camera ratelde er op los en na een tijdje kon ik het besluit nemen om wat te filmen. Uit de beelden kon ik duidelijk twee individuen herkennen. Prachtig! Na anderhalf uur gingen we met een goed gevoel terug naar de lodge om van een welverdiende lunch te genieten. Dani hebben we uiteraard op een gepaste wijze beloond. De 'Holy Grail' was in de pocket.


Rufous-vented Ground-Cuckoo Neomorphus geoffroyi, El Valle, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)


Rufous-vented Ground-Cuckoo Neomorphus geoffroyi, El Valle, Panama, 6 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Las Minas Road werd in de middag bezocht, waarbij we een aantal graslandjes aandeden op zoek naar specialiteiten van het open land. De oerwoudranden leverden aardig wat nieuwe soorten op zoals Tawny-capped Euphonia, Rufous-capped Brush-finch, Silver-throated Tanager, Spotted Woodcreeper, Common Bush-Tanager, Scarlet-thighed Dacnis, Plain Antvireo en Checker-throated Antwren. De graslandjes zelf waren het domein van grassquits en seedeaters; Variable Seedeater, Yellow-faced Grassquit en de niet algemene Wedge-tailed Grass-finch konden bijgeschreven worden. Op een van de beboste hellingen ontdekten we Emerald Toucanet, Bat Falcon en Philadelphia Vireo.

La Mesa leverde weer hele andere soorten op en de lijst groeide gestaag. Die dag werden Crested Oropendola, Cocoa Woodcreeper, Bran-coloured Flycatcher, Green Thorntail, White-throated Spadebill en Chestnut-backed Antbird ontdekt. Ook twee Northern Shovelers (Slobeenden) werden waargenomen rond de kippenfarm. Een goede soort voor deze regio. De beboste helling leverde Wedge-billed Woodcreeper, Semiplumbeous Hawk, Tawny-faced Gnatwren, Slaty Antwren, Spot-crowned Antvireo, White-ruffed Manakin en Violet-crowned Woodnymph op.

De volgende dag bezochten we Altos del Maria waarbij we onderweg wat kleine plekjes afgingen. Voor deze dag hadden we echt een 4x4 jeep nodig omdat gewoon aangedreven auto's niet tegen de steile wegen opkonden. Dani stopte net buiten El Valle bij wat mooi wit bloeiende bomen. Dit was de plek om naar een bijzonder kolibrietje uit te kijken. Na een half uur zagen we waar we voor gekomen waren: de Snowcap, met als toegift een Garden Emerald. Prachtig zoals deze snelle vliegers hoog in de kruin van de boom op zoek naar nectar waren. De weg ging hoger en hoger waardoor het ook mistiger werd. De vochtige dampen gleden over de berghellingen waardoor het vogelen wel wat lastiger werd. Dani speelde af en toe wat geluiden van soorten af en dat had resultaat. Een Orange-bellied Trogon en Emerald Toucanet kwamen even nieuwsgierig kijken.


El Valle Canopy Lodge, Panama, november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

Voor de afwisseling maakten we een excursie richting Juan Hombron aan de Pacifische kust. Het was hier gelijk ook een stuk heter en het landschap ging geleidelijk over in graslanden met lage struiken als acacia's en andere laaglandsoorten. Dit agrarische gebied waar vee rondloopt deed een beetje denken aan de Afrikaanse savannes. Een van de eerste soorten die we hoorden was de Striped Cuckoo. Niet veel later ontdekten we hem in een struik. Bij het opwarmen door de zon kwamen de eerste thermiekende Swainson's Hawks over, gevolgd door Broad-winged Hawks en Turkey Vultures. Dit gebied was ook erg goed voor allerlei vliegenvangers, waaronder Mouse-coloured Tyrannulet, Yellow-bellied Elaenea, Northern Scrub-Flycatcher en Pale-eyed Pygmy-Tyrant. Op de open graslanden ontdekten we algauw twee paar Crested Bobwhite en jagende Aplomado Falcons. Na een aantal kilometers gereden te hebben arriveerden we in de rijstvelden, die op dat moment intensief werden bewerkt met tractoren. Allerlei insecteneters kwamen hier op af, waarbij de Snowy Egret, Great Egret en Little Blue Heron de hoofdmoot uitmaakten. Laag over het water scheerden Barn Swallows om hun insectje mee te pikken. Wat schuwer waren de Woodstorks en die bleven dan ook op gepaste afstand. Op de bedrading langs het zandpad zagen wij Grey Kingbird, Yellow-billed Cuckoo, Orchard Oriole en Blue-and-Black Grassquit. Twee jagende Peregrine Falcons zorgden even voor paniek, waarna de rust weer terugkeerde.
Aan de kust bezochten we nog wat tuinen die weer wat leuks opleverden: een paartje Blue Grosbeaks, Panama Flycatcher en Ferruginous Pygmy Owl konden bijgeschreven worden. De lunch werd in het strandhuis van Raul genuttigd, waar we vlak boven ons hoofd konden genieten van een rustende Magnificent Frigatebird. Boven zee vlogen Brown Boobies en wat ongedetermineerde sterns. Op het strand zelf liep een mooie fotogenieke Willet rond.

Northern Crested Caracara Caracara cheriway, Juan Hombron, Panama, 8 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Magnificent Frigatebird Fregata magnificens, Juan Hombron, Panama, 8 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Orange-billed Nightingale-Thrush Catharus aurantiirostris, La Mesa, Panama, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Barred Puffbird Nystalus radiatus, La Mesa, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Eastern Wood-Pewee Contopus virens, El Valle Canopy Lodge, Panama, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Acadian Flycatcher Empidonax virescens, El Valle Canopy Lodge, Panama, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)
Flame-rumped Tanager Ramphocelus flammigerus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)	Flame-rumped Tanager Ramphocelus flammigerus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 9 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

De laatste plek die we bezochten voordat het koude kikkerlandje weer lonkte was Altas del Maria. Wederom een gelikt resort voor rijken die het schijnbaar leuk vinden om een huis te bouwen dat alleen maar bereikbaar is via steile wegen van 12% en hoger. Hier zouden we onze slag nog slaan met wat specialiteiten, maar het weer zat niet mee. Mist en regen domineerden de ochtend maar uiteindelijk werd het droger en het zicht beter. Een soort die ik nog niet binnenhad was de Black-crowned Antpitta, een vogel die tot dan toe verborgen had weten te blijven. Tijdens het bewandelen van de vele geasfalteerde wegen zagen wij Tufted Flycatcher, Brown-hooded Parrot, Pale-vented Thrush, Dull-mantled Antbird en Black and Yellow Tanager. Nog twee inhammen te gaan, voordat we weer vertrokken. Het leverde uiteindelijk een Brown-billed Scythebill op die goed op het afspelen van geluid reageerde. Prachtig! Het laatste stuk naar de auto hoorden we plotseling het bizarre geluid van de Antpitta. Alles werd in stelling gebracht. De bosbodem werd een beetje vrijgemaakt zodat we deze waanzinnige soort konden bekijken. En nu maar wachten ... Als in een 'Turkey shoot' liep de Black-crowned Antpitta steeds als een razende de open plek voorbij en was het fotograferen topsport geworden. Het lukte dan ook niet de soort op de foto te krijgen. Deze mooie toegift sloot onze laatste dag af, waarna we nog een avondje tegemoet konden zien.

Crimson-backed Tanager Ramphocelus dimidiatus, El Valle Canopy Lodge, Panama, 10 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)


Rufous-crested Coquette Lophornis delattrei, El Valle Canopy Lodge, Panama, 11 november 2011 (Astrid Kant & Ronald Messemaker)

In de buurt van de lodge in El Valle zouden Crested Owl en Mottled Owl zitten roepen. Het regende hevig maar we hielden vol. Met de zaklamp werden de bomen en struiken in het donker uitgekamd. Een van de eerste soorten die we zagen was een slapende Watson's Climbing Rat, gevolgd door een Mottled Owl. De nacht was onstuimig want een tropische storm trok door de vallei. De volgende ochtend was de wind nog steeds niet gaan liggen en waaide er een boom naast ons huisje tegen de vlakte. Gelukkig zaten we in de lodge te ontbijten, maar hij had net zo goed midden in de nacht op het dak kunnen ploffen. Een van de Amerikaanse vogelaarsters sliep naast ons en was getuige geweest van de enorme dreun van de boom. Doordat de boom op een bloeiende struik met rode bloemen was gevallen, boog deze zich bijna tot aan de grond. Een Rufous-tailed Hummingbird zocht hier naarstig naar voedsel, even later gevolgd door een ander misser van de reis: een Rufous-crested Coquette die als een soort hommel langs de bereikbare bloemen vloog. Door zijn 'traagheid' kon ik er enkele foto's van maken voordat ik alles opborg. Op het vliegveld maakten we de balans op en kwamen we op 386 vogelsoorten uit en 22 soorten zoogdieren. Een prachtige reis stond op ons netvlies.

Ronald Messemaker


Literatuur:
The Birds of Panama a fieldguide, George R. Angehr and Robert Dean.
Birding Panama-from forest floor to canopy, Enno Ebels & Roef Mulder, Dutch Birding 31-5, 2009

Websites:
http://www.canopytower.com/error.lasso

Filmpjes:
Rufous-vented Ground Cuckoo
Snowy-bellied Hummingbird
Brown-throated Three-toed Sloth