Eduardo de Juana & Ernest Garcia 2015. C Helm/Bloomsbury, Londen. ISBN 9781408124802. Hardback, 688 pp. Prijs: £ 54,-.



Tot enkele decennia geleden kwam er nauwelijks avifaunistische informatie van het Iberisch Schiereiland. Maar dat hebben vooral de Spanjaarden, en in mindere mate de Portugezen, dus recentelijk ruimschoots goedgemaakt. Want na de eerste Spaanse broedvogelatlas in 1997, verschenen er nog een broedvogelatlas in 2003 en een wintervogelatlas in 2012, naast verschillende regionale atlassen en avifauna's. In diezelfde periode werden in Portugal een broedvogelatlas (2008), een winteratlas (1998) en een nationale avifauna (2010) uitgegeven. Maar deze publicaties waren voor niet-Spaans,- of Portugeestalige vogelaars vaak moeilijk om te lezen, al beschikten de in het Spaans of Catalaans geschreven boeken vaak nog wel Engelstalige samenvattingen (van de soortteksten); de Portugese avifauna is echter volledig in de landstaal geschreven. Daarnaast werd voor continentaal Spanje nog een overzicht gepubliceerd van alle aanvaarde dwaalgasten (met daarin ook vaak de Portugese gevallen; Aves rares de España, de Juana 2006).

De onderhavige titel is dus de eerste Engelstalige avifauna van het gehele Iberisch Schiereiland (incl. de Balearen, Andorra en Gibraltar). Alleen daarvoor verdienen de beide auteurs alle lof. Maar ze hebben de veelheid aan informatie (want ook het wetenschappelijk/ornithologisch onderzoek heeft er een enorme vlucht genomen) op een overzichtelijke en goed leesbare manier gepresenteerd, en ondanks het aantal pagina's is het een handzaam boek.

Na een inleidend hoofdstuk waarin de geschiedenis van de Spaanse en Portugese ornithologie kort worden geschetst, volgen twee hoofdstukken die achtereenvolgens geografie & klimaat en de verschillende habitats van het schiereiland beschrijven. De verscheidenheid aan biotopen en vegetatietypen is waarschijnlijk uniek voor Europa, maar het Iberisch Schiereiland beslaat natuurlijk een enorme oppervlakte (twee keer zo groot als het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld). Dat laatste, gekoppeld aan de toch geïsoleerde ligging (van overig Europa gescheiden door zeeën en de Pyreneeën) en de genoemde variatie aan biotopen, heeft ervoor gezorgd dat het over een flink aantal (bijna-)endemische vogelsoorten beschikt. In een volgend hoofdstuk komen deze, maar ook de overige broedvogels, wintergasten en het belang van Iberië voor trekvogels, ruimschoots aan bod. Van de 254 soorten broedvogels worden hier ook de veranderingen besproken die recentelijk hebben plaatsgevonden. Dit hoofdstuk wordt verlevendigd met een fraaie serie foto's (verdeeld over 32 bladzijden) van landschappen en de bijhorende typische vogels. Dit zijn overigens ook meteen de enige afbeeldingen in het hele boek. Het onderdeel over trekvogels is uitgesplitst in de drie belangrijkste routes; zeetrek, vogeltrek over de Pyreneeën en de trek van landvogels bij Gibraltar.

Dan komen we bij de bulk van het boek aan: de eigenlijke systematische lijst van alle (in wilde of verwilderde staat) op het schiereiland waargenomen vogelsoorten. Ook hier eerst een inleidend hoofdstuk over opbouw van de soortteksten, uitleg over de gebruikte bronnen en kaarten met de administratieve indelingen en veel genoemde gebiedsnamen. De volgende 565 pagina's zijn gereserveerd voor de soortteksten. Deze variëren van enkele zinnen (bij de meest zeldzame dwaalgasten) tot soms enkel pagina's bij de meer typerende broedvogels. Bij de vrij zeldzame tot algemene trekvogels, winter- of zomergasten zijn meestal figuren afgedrukt die het seizoenspatroon weergeven, met meestal nog verspreidingskaarten. Dat laatste geldt ook voor de regelmatige broedvogels en de minst zeldzame dwaalgasten. Bij de meer algemene (of kenmerkende) broedvogels en wintergasten zijn daarnaast vaak de aantallen en de trends weergegeven in tabellen en worden deze in de tekst toegelicht. Ringterugmeldingen worden behandeld en in een breder kader geplaatst, en waar relevant wordt de status van verschillende ondersoorten uit de doeken gedaan. Doordat dit deel van het boek verder niet wordt opgeleukt met afbeeldingen oogt het als een wat saaie opsomming van droge feiten, maar het is een uitstekende avifauna waarin het prettig rondneuzen is en iedere lezer komt er ongetwijfeld hem/haar onbekende zaken tegen ten aanzien van de vogelwereld van het schiereiland.

Een apart hoofdstuk vormen de soortteksten va n 19 zogenaamde Categorie-D soorten, dus soorten die het Iberisch Schiereiland op natuurlijke wijze zouden kunnen bereiken, maar waar twijfel bestaat over de status; onder te verdelen in vooral Noord-Amerikaanse en Afrikaanse soorten (waarvan sommige soorten in andere Europese landen wel serieus worden genomen als dwaalgasten). Na een aantal bijlagen (o.a. een overzicht van een selectie van Categorie-E(scapes), de geconsulteerde regionale jaarverslagen en die van de respectievelijke dwaalgastencommissies) wordt het boek afgesloten met 60 bladzijden aan literatuuropgaven en een index.

Voor vogelaars met een zwak voor Spanje en/of Portugal en/of de mensen die meer willen weten over voorkomen en verspreiding van de vogels van Iberië of zij die graag verder kijken dan hun neus lang is; dit boek zal waarschijnlijk nog wel even de belangrijkste referentie zijn.

Gert Ottens