Birding in Poland (46 auteurs). Oriolus Förlag - Oriolus Publishing House, Uppsala 2015 (in samenwerking met Influence Publishing House, Polen). 21.5x13.5 cm, 610 p., met hard kaft, gewicht 700 g. Verkrijgbaar bij http://www.oriolusforlag.se/order.php (SEK 350) en www.veldshop.nl (Euro 38,75).

Polen is voor de reizende vogelaar één van de topbestemmingen in Europa. Voor een topland als Spanje zijn er veel 'birdfinding-boeken', maar voor Polen waren die er alleen voor enkele veelbezochte gebieden plus het hoofdstuk Polen in Gormans Birding in Eastern Europe (2006; 22 gebieden waarvan slechts drie met een kaartje). Nu is er dus een gids voor heel Polen, met maar liefst 119 vogelgebieden en 164 kaartjes. Het is geschreven door 46 regionale kenners.

Steeds meer Nederlandse vogelaars zijn er inmiddels achtergekomen dat vogelen in Polen niet beperkt is tot Biebrza (riviermoerassen) en Białowieża (oerbos) in Noordoost-Polen. Veel dichterbij is het mondingsgebied van de rivier de Warthe, een uitstekend vogelgebied aan de grens met Duitsland, daar waar de Warthe (Warta) in de Oder stroomt. Toch is ook Noordoost-Polen inmiddels niet meer zo ver weg, nu er een snelle tolweg is tot aan Warschau. Ook de rest van het wegennet is nu zo goed dat een vogelrondreis door het land, zeker met een autonavigator, prima te doen is. En dan is er natuurlijk ook het huidige gemak om onderweg online accommodatie te boeken, in dit land vaak voor zeer schappelijke prijzen.

Na enkele inleidende hoofdstukken met praktische adviezen, een tekst over de Poolse vogelwereld en een special over de Waterrietzanger volgen in Birding in Poland de 119 gebiedsbeschrijvingen, verdeeld over 14 regio's. Bij elk van de 119 gebieden wordt zo veel mogelijk een indeling aangehouden van Location, Description, Birds, Access, How to get there, Also of interest, Links, Literature. Voor elk gebied is er een kaartje en voor sommige grotere gebieden zoals Biebrza nog een aantal deelkaartjes. Bij elk gebied staat een waardering met één tot drie sterren. In de inhoudsopgave staan deze sterren ook opgenomen, wat het kiezen van gebieden gemakkelijker maakt. Midden in het boek zijn 40 kleurenfoto's opgenomen van typische vogelhabitats in Polen. Aan het eind van het boek is er een tabel met de status van alle vogelsoorten van Polen, met naast de wetenschappelijke en Engelse namen ook de Poolse namen. Ten slotte is er een uitgebreide index op Engelse vogelnamen, met de gebiedsnummers waar die soorten genoemd zijn. Voor Waterrietzanger zijn dat bijvoorbeeld 14 gebieden. Aan de binnenkant van het achterkaft staat een overzichtskaart van alle 119 gebieden.

Overzichtskaart van de 119 vogelgebieden (uit de folder over het boek).

De 119 vogelgebieden beslaan een groot spectrum aan habitats. Dat de hoofdmoot bestaat uit wetlands zal niet verbazen, maar ook bossen, ruige open terreinen, half-natuurlijk cultuurland, kustgebieden en alpiene biotopen etc. komen aan bod. Voor de bezoeker van de grote steden is er speciale aandacht voor vogelgebieden in de buurt van die steden. Dat er behalve in de 119 gebieden nog meer valt te vogelen in Polen maakt een blik op wikipedia wel duidelijk: naast 23 nationale parken zijn er 121 landschapsparken en 1469 natuurreservaten. Ongeveer 500 gebieden vallen onder Natura 2000.

Het is een prestatie van formaat om met zoveel auteurs (46) een vogelgebiedenboek van een land met zo veel natuur rond te krijgen! Gezien de jaartallen van de literatuurverwijzingen en van de soms genoemde aantallen van bijzondere soorten, heeft dat 'rondkrijgen' wel wat jaren in beslag genomen. Het kan dus zijn dat in sommige gebiedsbeschrijvingen de informatie (aantallen van doelsoorten; toegankelijkheid) al iets verouderd is. Dat is sowieso het lot van elk vogelgebiedenboek. Maar voor de gebieden die ik recentelijk nog bezocht heb in Polen is het me meegevallen. De statustabel van alle vogelsoorten in Polen is van recente datum (medio 2014).

Dat de 610 pagina's in een handzaam boek passen komt doordat gebruik is gemaakt van dun (maar stevig) papier in een mooie gebonden uitgave. De kleurenfoto's van de landschappen, in het midden van het boek, staan wel op dikker papier. Op de meeste gebiedskaartjes (zwart-wit) staan letters (vogelroutes) en cijfers (vogelplekken) waarnaar in de tekst over het gebied verwezen wordt. De vogelroutes zijn er in twee smaken: dunne stippels als looproute en iets dikkere stippels als route om te rijden. Het verschil is niet groot, dus je moet even opletten.

Specifieke aanwijzingen om bij de beste plekjes in een vogelgebied te komen staan deels in de paragraaf Birds en deels in de paragraaf Access. De verdeling over de twee paragrafen verschilt een beetje per auteur. Bovendien is bij sommige gebieden weinig gebruik gemaakt van deze verwijzingen met cijfers op de kaart. Je moet dan wat meer tijd uittrekken voor het lezen van deze Birds- en Access-teksten. Een variant is soms dat er wel cijfers op het kaartje staan maar dat deze alleen in de legenda van het kaartje worden uitgelegd.

Bij die verwijzing met cijfers op de kaart is er wel iets misgegaan in het hoofdstuk over het Białowieża-oerbos. In de kaartjes 26-3, 26-4 en 26-5 hebben de plekken waar je kunt parkeren steeds een getal dat volgens de tekst één cijfer te hoog is, dus de andere plekken/cijfers op diezelfde kaartjes mogelijk ook. Vorig jaar moest je trouwens om het strikte reservaat in te kunnen een excursie boeken in een kantoortje bij plek 12 op kaartje 26-4. In de tekst in Birding in Poland wordt hier niets over gezegd, er worden alleen telefoonnummers gegeven van gidsen die je rechtstreeks kunt (kon?) boeken. De vaste looproute van de excursie in het strikte reservaat is overigens nogal beperkt, zoals ook te zien is op de kaart die de in het boek genoemde website van het park biedt. Alle vogelsoorten van Białowieża zijn in de vrij toegankelijke randgebieden te zien, maar de excursie in het strikte reservaat geeft een goed inzicht in de ecologie.



Het is verstandig (maar dat geldt voor elk vogelgebiedenboek) om bij de reisvoorbereiding of in het veld niet alleen de kaartjes van het boek te raadplegen maar, om in te kunnen zoomen op details, ook kaartmateriaal zoals Google Maps en OSM (OpenStreetMap). Dat laatste kan prima offline. De OSM-kaart van Polen, zoals te downloaden in de Android-app OsmAnd, beslaat momenteel bijna 700 MB dus dat betekent veel topografisch detail (en voor de buitengebieden meer detail dan Google Maps). Als je bijvoorbeeld voor het Warthegebied aan de Pools-Duitse grens deze OSM-kaart erbij neemt, dan zie je precies hoe je door het stadje Słonsk moet rijden om bij de verschillende vogeldijkjes te komen die in Birding in Poland zijn aangegeven. Ook zijn er in boekhandels in Polen goede regionale topografische kaarten te koop.

Voor het door vogelaars meestbezochte gebied in Polen, het Biebrza nationaal park in het noordoosten, volstaat de gebiedsbeschrijving in Birding in Poland zeker, maar het is aan te raden om er de regionale gids van Łukasz Mazurek bij te nemen (als pdf te koop op wildpoland.com). Ook de Crossbill-gids North-east Poland is zeker aan te bevelen. Het was dankzij deze gids dat wij vorig jaar het Narew nationaal park bezochten dat halverwege Białowieża en Biebrza ligt. Narew NP is een enorm gebied van vlechtende rivierlopen die langzaam door rietland stromen, en gelukkig krijgt het ook ruime aandacht in Birding in Poland. Wel ontbreekt daarin nog het nieuwe vlonderpad (met zelfbedieningspontjes) dat vanuit het dorpje Waniewo dwars door het riviermoeras naar de overkant gaat.

In mei 2015 is de Poolse vogelwaarnemingensite ornitho.pl gelanceerd. Het is de Poolse uitgave van ornitho.de (Duitsland), ornitho.ch (Zwitserland) etc. Het is te verwachten dat ornitho.pl zal aanslaan bij de Poolse vogelaars, dus deze site kan voor de buitenlandse bezoeker mooie recente informatie geven over wat er zit op de plekken die je wilt bezoeken. Dit kan (na inloggen) voor de niet-reguliere gebruiker tot 15 dagen terug, maar zodra je wat meer waarnemingen op de site hebt gezet kun je ook de archieven raadplegen, om bijvoorbeeld te kijken wat er in het voorgaande jaar zat in dezelfde tijd van het jaar als je nu van plan bent te gaan. Met de Android-app Naturalist (primair bedoeld voor het invoeren van waarnemingen in ornitho) zijn bovendien recente waarnemingen op te vragen uit de omgeving van waar je bent.

Door alle huidige hulpmiddelen (autonavigator, OSM-apps, boekingsites/apps, waarnemingensites/apps, etc.) wordt het maken van een buitenlandse vogelreis steeds makkelijker. Dat daarbij een vogelgebiedenboek zoals Birding in Poland van grote waarde is, zal iedereen duidelijk zijn. Het geeft overzicht en samenhang, is handzaam en doet het ook zonder internet. Bovendien merk je met dit boek in de hand hoeveel meer vogelgebieden er in Polen zijn dan het overbekende Biebrza etc. Het zal veel vogelaars een nieuwe kijk geven op Polen. Een land met 1469 natuurreservaten.

John van der Woude