A Birdwatching Guide to Brandenburg and Berlin

Roger White, 2012. Roger White, Bristol (e-mail). Zachte kaft, 230 pag. ISBN 978-0-9571695-0-0. Prijs ca. € 24.

Duitsland komt langzaam maar zeker wat meer in de belangstelling van de Nederlandse vogelaars. Zo begint de vogelrijkdom van de hoogveenrestanten in het Noordwesten van Duitsland pas nu, met al die Kraanvogels bij Diepholz, wat meer bekend te raken. Verspreid over heel Duitsland zijn er veel goede vogelgebieden, maar de rijkdom aan vogelsoorten is toch wel het grootst in het voormalige Oost-Duitsland. Niet alleen zijn daar veel grote natuurgebieden, maar ook het tussenliggende land is op diverse plekken nog van een redelijke vogelkwaliteit.

Het Oosten van Duitsland bestaat uit vijf deelstaten: Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen-Anhalt, Thüringen, en Sachsen. De eerste twee zijn het bekendst bij vogelaars. Mecklenburg-Vorpommern vooral wegens de kust bij Rügen en het Müritz nationaal park, Brandenburg vooral van veel vogelsoorten waarvoor men anders zou doorreizen naar Polen, zoals Schreeuwarend. Ook heeft Brandenburg nog steeds een populatie Grote Trap, hoewel die momenteel noodgedwongen een handje geholpen wordt.

Sinds 2009 kunnen we voor het vogelen in het Oosten van Duitsland gebruikmaken van Wagner & Moning - Vögel beobachten in Ostdeutschland, met prima kaartjes. Zelf heb ik deze vogelgebiedengids (en ook hun gidsen van Noord- en Zuid-Duitsland) al enkele keren met succes kunnen gebruiken. Voor wie het Duits niet machtig is, is het lastiger, hoewel je denk ik een aardig eind komt met de kaartjes en een vertaallijstje van de vogelnamen.

Een Engelstalige vogelgebiedengids is er nu wel voor de grote deelstaat Brandenburg en de daarbinnen liggende stadsregio Berlijn. De brit Roger White heeft hier met passie de afgelopen jaren aan gewerkt. In 210 pagina's beschrijft hij ongeveer dezelfde vogelgebieden als de 130 pagina's die Wagner & Moning aan Brandenburg besteden, plus een aantal kleinere gebieden extra. Bij de extra gebieden van White zitten ook 50 pagina's voor de stadsregio Berlijn, waar Wagner & Moning weinig aandacht aan besteden, waarschijnlijk omdat ze qua vogelsoorten doubleren met grotere en betere gebieden buiten de Berlijnse regio.

Denk bij de deelstaat Brandenburg aan een grote variatie van natte en drogere gebieden, variërend van de oeverlanden van de Elbe en de Oder tot voormalige militaire oefenterreinen en uitgestrekte bossen. Ook zijn er grote half-natuurlijke graslandgebieden, omvangrijke elzenbroekbossen en talloze meren. Behalve de genoemde Schreeuwarend en Grote Trap is Brandenburg, met een vogelgebiedengids in de hand, ook goed voor broedvogels als Kraanvogel, Zwarte Ooievaar, Woudaap, Hop, Witvleugelstern, Kleinst Waterhoen, Kleine Vliegenvanger, Duinpieper, Buidelmees, Sperwergrasmus, Krekelzanger, Roodmus en Ortolaan.

In Brandenburg exclusief Berlijn onderscheidt White 76 vogelgebieden, verdeeld over zeven rechthoeken. Binnen de zeven rechthoeken zijn de vogelgebieden genummerd, steeds vanaf 1. Binnen elk van de vogelgebieden zijn de afzonderlijke vogelplekken ook genummerd, eveneens vrijwel steeds vanaf 1, maar soms doorlopend vanuit het voorgaande vogelgebied. Het is dus even opletten in de tekst op welk niveau van nummering je zit (vogelgebied, of vogelplek daarbinnen). Maar omdat vrijwel alle vogelgebieden een eigen kaartje hebben is dat redelijk goed te doen.

De kaartjes zijn mooi en duidelijk vormgegeven, en zijn van het juiste detailniveau om binnen een vogelgebied de afzonderlijke vogelplekken te kunnen vinden. Bij veel vogelgebieden is ook een foto van het landschap geplaatst. In de tekst is, als aanvulling op de kaartjes, veel aandacht voor de te volgen route, met vermelding van de belangrijkste vogelsoorten onderweg. Handig ter oriëntatie zijn ook de inleidende 15 pagina's tekst over de belangrijkste vogelsoorten van Brandenburg.

Net als Wagner & Moning heeft ook White enkele gebieden opgenomen die net over de Poolse grens liggen. Het belangrijkste hiervan is het gebied waar de rivier de Warthe (Warta) vanuit Polen uitkomt in de grensrivier de Oder. Dit is ook voor mijzelf een favoriet vogelgebied, inclusief het omringende gebied van half-open land, moerassen en bossen. Dit stukje West-Polen kan zich in menig (maar natuurlijk lang niet elk) opzicht meten met de veel bekendere gebieden in Oost-Polen. Maar terwijl West-Polen over de Duitse snelwegen in acht uur met de auto te bereiken is vanuit Midden-Nederland, mag je er voor Oost-Polen nog een hele dag bij tellen.

Op een volgende reis naar het Oosten van Duitsland zal ik naast Wagner & Moning zeker ook de gids van Roger White meenemen, voor de gebieden in de deelstaat Brandenburg. Voor de rest van oostelijk Duitsland blijft Wagner & Moning de aangewezen gebiedengids, ook (dankzij hun kaartjes) voor wie geen of weinig kennis heeft van de Duitse taal. Maar voor de grote deelstaat Brandenburg met zijn rijke en gevarieerde natuur is er nu dus een goede Engelstalige vogelgebiedengids.

John van der Woude