Beckers, J & P. Florez, 2013. Uitgegeven in eigen beheer, te koop in de natuurboekhandel en bij birdsounds.nl. Zacht kaft, zwaar papier, 274 pag. ISBN 978-9-0902-7785-1. Prijs Euro 24,95.



Colombia, het land met de meeste vogelsoorten ter wereld, mag zich eindelijk verheugen in een toestroom van vogelaars. De nog resterende binnenlandse problemen rond FARC/paramilitairen/leger staan het vogelen in de belangrijkste vogelgebieden niet meer in de weg. Het land is veilig genoeg, op enkele streken na waar de problemen nog niet zijn opgelost. Dus willen veel vogelaars nu eindelijk dat soortenrijkste land ter wereld wel eens bezoeken. Anderen, zoals de Belg Jurgen Beckers, waren al veel eerder het land ingetrokken, omdat zij wél wisten om te gaan met die binnenlandse problemen. Al jarenlang waren er redelijk veilige gebieden maar je moest nauwkeurig weten waar je wel en waar je beter niet kon komen. Zoals gezegd geldt dat in zekere mate nog wel voor enkele streken maar dat zijn niet direct de gebieden met een hoge prioriteit voor de vogelaar. De prioriteit ligt nu in eerste instantie op de gebieden met de meeste endemische vogelsoorten en die vind je vooral in het nu veilige centrum en noorden.

Colombia telt mede zoveel endemen doordat het Andesgebergte zich vanuit het zuiden opsplitst in drie takken, met daartussen diepe riverdalen (Magdalena en Cauca), en aan de noordzijde het geïsoleerde hoge Santa Marta-massief. Daardoor is er een grote diversiteit aan soorten ontstaan. Santa Marta is onlangs door een groep wetenschappers zelfs uitgeroepen tot de plek met de grootste biodiversiteit op aarde. Daar heb je de endemen helemaal voor het oprapen. Maar ook de regenrijke Chocó-regio tussen de Andes en de Grote Oceaan kent veel vogelsoorten die alleen daar in Zuidwest-Colombia en Noordwest-Ecuador voorkomen. Verder kent Colombia natuurlijk nog een grote taartpunt van het Amazonisch laaglandregenwoud, een aantal wetlands, en een droog gebied in het uiterste noordoosten. Al met al een land met een grote landschappelijke diversiteit, hoewel de meeste endemen te vinden zijn in één brede bosgordel, het subtropisch-gematigd bos dat zich langs alle bergketens slingert. Persoonlijk vind ik de landschappelijke diversiteit van buurland Venezuela nóg groter dan die van Colombia maar de ironie wil dat naarmate Colombia veiliger werd Venezuela onveiliger werd. Als het in Venezuela weer goed komt dan heb je met deze twee landen plus Ecuador één groot brok vogelgenot, wat je eindeloos zou kunnen blijven doorkruisen. Gelukkig is er een goede vogelgids die deze drie landen in zich verenigt, Restall's Birds of Northern South America, een dikke pil die hier al eerder besproken is. Daarin staan bij veel soorten ook ondersoorten afgebeeld, wat wel nodig is gezien de grote variatie over dit immense en gevarieerde gebied.

Jurgen Beckers heeft Colombia zo uitgebreid bereisd dat hij samen met de Colombiaan Pablo Florez (die van de 1900 vogelsoorten van Colombia er ruim 1700 heeft gezien!), en met hulp van diverse andere vogelaars in Colombia, in staat was een echte 'birdfinding guide' te schrijven. Maar liefst 127 vogelgebieden worden er in besproken, verdeeld over 12 natuurlijke regio's, wat tevens de hoofdstukken van het boek zijn. Ook is er een algemene inleiding van 30 pagina's met allerlei tips en soortenlijstjes. Per vogelgebied is er een beschrijving van de beste plekken en welke vogelsoorten daar te zien zijn, met de soortnamen vetgedrukt, dus die pik je er snel uit. Ook worden de lokale accommodatiemogelijkheden besproken (vaak met vermelding van een website) en hoe je het gebied kunt bereiken met eigen vervoer en met openbaar vervoer. Daarnaast zijn per vogelgebied met symbolen allerlei handige zaken aangegeven, bijvoorbeeld of je daar op een weggetje of op een smal trail vogelt, of je laarzen nodig hebt, of een 4WD-auto nodig is om er te komen (lokaal vaak als taxi verkrijgbaar), etc. Met sterrren (1 tot 4) is aangegeven hoe hoog het gebied scoort wat betreft de belangrijkste soorten van Colombia.

Aan het begin van elk regiohoofdstuk staat een overzichtskaart met alle vogelgebieden van die regio. Van de meeste vogelgebieden binnen zo'n regio is vervolgens ook een afzonderlijk kaartje opgenomen. Op zo'n kaartje zijn met hoofdlettersymbolen de verschillende plekken binnen zo'n gebied aangeduid en deze symbolen komen terug in de begeleidende tekst. Op de website van het boek (birdwatchingincolombia.wordpress.com) kan een kml-file gedownload worden waarmee op het satellietbeeld van Google Earth al deze plekken teruggevonden kunnen worden. Het kan ook in de vorm van een gpx-file, die in een GPS-apparaat of smartphone gestopt kan worden waarmee je in het veld de plek aan de hand van de coördinaten terug kunt vinden. Omdat de GPS-ontvangst onder bomen vaak niet optimaal is, lijkt het mij wel verstandig om daarnaast ook een print van het Google Earth-beeld mee te nemen.

Hieronder staat als voorbeeld het Santa Marta-gebied in Noord-Colombia (gebied 28, p. 68). Op het kaartje zijn de hoofdlettersymbolen te zien die in de tekst ernaast besproken worden. Bij deze pagina van het boek heb ik een screenshot uit Google Earth geplaatst waar de kml-file van de website van het boek in geladen was. De plekken 28C, 28D en 28E zijn op dit satellietbeeld in detail terug te vinden. Op deze manier kan de wat grove schaal van veel kaartjes van het boek verfijnd worden door aanvullende beelden uit Google Earth/Maps.

Van samenhangende clusters van vogelgebieden zijn verspreid door het boek soortenlijstjes opgenomen van de algemenere soorten. Het boek heeft niet een complete soortenlijst van Colombia maar wel een alfabetische index voor alle soorten zodat je kunt opzoeken in welke vogelgebieden je moet zijn voor je doelsoorten.

In de inleidende 30 pagina's staan eveneens diverse soortenlijstjes, met splits, lumps, naamsveranderingen, nieuwe soorten, etc. Ook staan daar 10 pagina's met praktische tips voor het reizen in Colombia. De tips per vogelgebied sluiten daarop aan. Uiteraard gaan de schrijvers ook in op de veiligheidssituatie van Colombia (p. 13), maar gezien de snelle ontwikkelingen wat betreft de resterende conflictgebieden willen ze daar niet diep op ingaan. Het is altijd aan te bevelen om de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken te raadplegen voor de actuele veiligheidssituatie in deze landen. Zoals gezegd hebben de meeste vogelaars hun handen al vol aan de gebieden die veilig zijn, gezien de vele endemische vogelsoorten in juist die regio's. Wel moet je, als je zelfstandig reist en/of met openbaar vervoer, uiteraard op nog wel meer veiligheidsaspecten letten dan alleen de binnenlandse conflicten. Wat deze gewone veiligheidsaspecten betreft verschilt Colombia momenteel niet van de meeste andere landen in Zuid-Amerika. Met gezond verstand, en wat extra waakzaamheid in en vlakbij de grote steden, kom je al een heel eind.

Zelf heb ik in december 2013 deelgenomen aan een georganiseerde vogelreis in het midden en noorden van Colombia. Daarbij was het veiligheidsaspect niet eens aan de orde, ook niet als we in een provinciestadje 's avonds wat in het centrum rondliepen. Maar ook zelfstandig reizen zonder eigen vervoer moet voor de vogelaar te doen zijn, zeker met de algemene en lokale tips van deze gids erbij. Onze ervaring in Zuid-Amerika is dat je zelfs de meest afgelegen plekken met openbaar vervoer kunt bereiken, ook al gaat het laatste stuk misschien met een jeeptaxi die je later op de dag weer op komt halen, of zelfs op een paard!

In de inleiding geven de auteurs aan dat ze vijf jaar over dit boek gedaan hebben en dat er dus een kans is dat sommige informatie niet meer helemaal up-to-date is. Toch is duidelijk dat ze hun best hebben gedaan ook de laatste informatie bij een gebied nog toe te voegen. Op een website zal aanvullende informatie verschijnen, hoewel daar op dit moment nog vrijwel niets op staat (behalve dus de genoemde waardevolle GPS-files). Als ik nu in deze gids de vogelgebieden langsga waar ik in december 2013 tijdens de groepsreis geweest ben, dan ziet de informatie er nog actueel uit. Zoals gezegd is het wel verstandig om als aanvulling op de wat schetsmatige kaartjes de genoemde GPS-coördinaten in het veld te benutten, hetzij op een apparaat hetzij als prints van Google Earth (en bij voorkeur beide; in plaats van ze af te drukken kunnen de Google Earth-beelden natuurlijk ook op een tablet worden meegenomen).

Dit boek is niet alleen voor de zelfstandig reizende vogelaar bedoeld. Ook als je in georganiseerd verband dit vogelmekka bezoekt doe je er goed aan het boek aan te schaffen om je voor te bereiden op de vogelsoorten die op de specifieke vogelplekken te verwachten zijn. Voor een vogelgids heb je de keus uit de oude gids van Hilty (Birds of Colombia; taxonomisch achterop geraakt maar met vaak goede illustraties), Restall's bovengenoemde gids voor noordelijk Zuid-Amerika, en een recent gidsje op zakformaat: McMullan & Donegan's Field guide to the birds of Colombia (2010). Dit wonderlijk compacte gidsje geeft per soort in een notendop een illustratie met enkele steekwoorden, de maten, een verspreidingskaartje en een korte tekst over biotoop, gedrag en hoe algemeen de soort is. Wie al goed thuis is in de avifauna van noordelijk Zuid-Amerika kan met dit gidsje nét volstaan maar voor anderen is het meer een geïllustreerde checklist, handig in het veld. Bij lastiger soorten en families (tyrant flycatchers bijvoorbeeld) zul je toch ook één van de andere vogelgidsen nodig hebben. Als je in groepsverband reist is het goed om af te spreken wie welke vogelgids als extra meeneemt naast dit zakgidsje. Behalve de twee genoemde vogelgidsen (Hilty en Restall) mag dan Ridgely & Tudor's Field guide to the songbirds of South America niet ontbreken, vanwege de uitstekende illustraties. Daarnaast is de onlangs verschenen mp3-cd van Peter Boesman, met de geluiden van 1644 Colombiaanse vogelsoorten, sterk aan te bevelen.

Birdwatching in Colombia zal het individueel vogelen in dit fascinerende land zeker bevorderen. Raadpleeg dan eveneens de website cloudbirders.com voor aanvullende informatie in de vorm van recente reisverslagen. Maar zoals gezegd is het boek zeker ook aan te bevelen als je het land met een georganiseerde groepsreis bezoekt.

John van der Woude