Inleiding

Het is december: koud, nat, saai, donker en vochtig. De Oostelijke Vale Spotvogel, een van de hoogtepunten van 2021, heeft vanuit zijn winterresidentie in Nieuwvliet-Bad nu echt ongeveer alle Nederlandse serieuze twitchers gezien. Totale vereenzaming, dat is wel het laatste dat de vogel van zijn verblijf in het ooit goedbevolkte en gezellige vakantiepark had verwacht. Een of twee bezoekers per dag, er is bijna geen nieuwe soort voor Nederland die ooit zo’n depressie heeft moeten doormaken. Ook de Dwergaalscholver en de mogelijke Oostelijke Zwarte Wouw zijn gedegradeerd tot “Uuhh, hij zit er nog” -soorten. De Provençaalse Grasmus van de Hondsbossche Zeewering daarentegen, waarvan iedereen dacht dat die wel vertrokken zou zijn, bleek op 18 december gewoon nog (of weer?) aanwezig te zijn op zijn oude plek, waar de vogel vanaf 23 november niet meer was gezien. Het lijkt sterk dat het om een nieuwe vogel zou gaan. De Uithuizense Kaspische Plevier die eind november was ontdekt, maakte de eerste helft van de maand dan wel weer spannend. Ook deze soort was na een weekje afwezigheid na 15 december, op 22 december weer van de partij. De grote verrassing van deze maand waren echter niet één, maar twee goed twitchbare Purperkoeten, nadat de soort eind oktober al in België zijn opwachting had gemaakt. Achteraf wist iedereen al lang van te voren dat de soort eraan zat te komen…! Wéér een nieuwe soort voor Nederland! Wij verwende nesten die het hele jaar iedere dag weer nieuwe dwaalgasten zien of kunnen zien, blijken last te hebben van het shifting baseline syndrome: we weten niet meer wat vroeger normaal was…! We blikken terug op december.

Hoogtepunten

Purperkoet

Er is maar een ding dat vogelaars nooit willen missen, en dat is vissen, of althans, de vissers! Ooit werd de eerste Kleine Kokmeeuw van Nederland aangewezen door een visser. Ook is er een sensationeel verhaal over de eerste Atlantische Geelneusalbatros van Groot Brittannië, op de tweede dag van zijn verblijf (her)ontdekt door een visser vlak naast zijn bootje. Gelukkig wilde de visser die met zijn telefoon op 16 december een geinig fotootje had gemaakt van een Purperkoet de plaats van zijn vaste stek na enig aandringen wel prijsgeven. Na te zijn opgehitst door het eerste geval voor België van 31 oktober tot 23 november in het Vinne in Vlaams Brabant, werden de Nederlandse liefhebbers buitengewoon enthousiast. Feedback over de recente resultaten van de vangsten van de visser hebben we nog niet gekregen…! Een paar dagen na de eerste arriveerde ook de tweede Purperkoet, en wel op een parkeerplaats in Zevenhuizen. De vrouw die de vogel vond was natuurlijk wel een beetje verbaasd. Hoewel beide vogels betrekkelijk tot behoorlijk tam waren en de eerste vogel zelfs een beschadigde en geblesseerde vleugel had, lijken de vooruitzichten van de Purperkoet op toevoeging aan de Nederlandse Avifaunistische lijst gunstig. Een artikeltje over de beide gevallen is op de website van DB te lezen.

Purperkoet Porphyrio porphyrio, Kinderdijk, 21 december (Pieter Hilgeman)

Kaspische Plevier

De Kaspische Plevier die eind november was ontdekt, bleek de eerste helft van de maand nog wel terug te vinden, zij het met flinke moeite. Aan het einde van de maand bleek de vogel opeens nog aanwezig te zijn. De gemaakte foto’s zijn aanmerkelijk mooier dan de record shots waar we het de vorige maand mee moesten doen.

Kaspische Plevier Anarynchus caspius, Eemspolder (Gr), 11 december (Bram Roobol)

Oostelijke Vale Spotvogel

De andere knaller was in november nog hot, maar werd langzamerhand wat minder een publiekstrekker: de Oostelijke Vale Spotvogel. De vogel was de eerste drie weken van de maand nog te zien voor de mensen die de moeite namen om de reis te maken. Bijna iedere dag was de vogel wel te vinden. De complotdenkers onder ons kunnen misschien boodschappen ontwaren uit de nummers van de huisjes in de tuin waarvan de vogel werd teruggevonden. De foto’s werden in ieder geval steeds gaver…! Ter illustratie van de vorige maand al geconstateerde dalende aantallen bezoekers zei een vogelaar (al op 27 november): “Nooit gedacht dat ik nog eens in mijn ééntje bij een nieuwe soort voor Nederland zou staan die zich ook nog eens geweldig laat zien en horen”. Op 20 december werd de vogel voor het laatst gezien.

Oostelijke Vale Spotvogel Iduna pallida, Nieuwvliet-Bad, 8 december (Toy Janssen)

Hoax

Een hoax is eigenlijk een soort 1 aprilgrap op alle dagen behalve 1 april. Overduidelijk bedrog, als je er op tijd achter komt. Beide kunnen alleen leven op onbenul en goedgelovigheid. Geharde oudere twitchers herinneren zich vast nog een 1 aprilgrap over een Aasgier - toen nog nooit in Nederland vastgesteld - ergens bij Medemblik. Desgevraagd antwoordde de melder van de vogel: “Nee, dit is géén 1-aprilgrap”. Verveling is de moeder van heel veel rare dingen. Zo kijkt heel Nederland naar de merkwaardigste talentenjachten. Andere mensen gaan uit verveling heel gekke dingen doen, en bedenken: “Weet je wat? Ik ga de vogelaars van Nederland eens een poets bakken…! Ik plaats een foto van een vogel in Nederland die heel zeldzaam is, daarom veel bezoekers gaat trekken, en die de nieuwsgaring prikkelt”. Nu is dat voor de would be nieuwsmaker nog niet zo heel makkelijk: de nieuwsgierigen moeten wel het onbestendige gevoel hebben dat het wel waar zou kúnnen zijn. Deze maand waren er ‘spannende’ meldingen van een Baltimore Troepiaal en een Amerikaanse Meerkoet. Beide gevallen werden gelukkig zeer snel ontmaskerd als hoax.

Overzicht

Eenden en ganzen

Er waren wat meer Witbuikrotganzen aanwezig dan in november; vooral een flinke groep van maximaal 20 bij Breskens, en een groep van 13 overvliegers op IJmuiden op de 29e. De groep van Breskens zit er nu voor het tweede jaar, tussen Nieuwvliet-Bad en Breskens, en telt deze winter maximaal 28 exemplaren. Een van de vogels is gekleurringd en gezenderd in Denemarken, broedt op Groenland en ruit op Spitsbergen, en vloog vorig najaar via Denemarken en de oostkust van Engeland naar het overwinteringsgebied in de monding van de Westerschelde. Een leuke waarneming was van één vogel in de Oostvaardersplassen op 20 december. Geen verrassingen voor de Zwarte Rotgans: de locaties en aantallen verschilden niet van die van eerdere jaren, en ook niet die van vorige maand.

Witbuikrotgans Branta hrota, Breskens, 13 december (Joop Scheijbeler)

Zwarte Rotgans Branta nigricans, Haamstede (Zld), 7 december (Heinz Schimmel)

Er waren waarnemingen van Roodhalsganzen uit 42 uurhokken, ongeveer gelijkelijk verdeeld over de westelijke twee derde van het land. De grootste congregatie, eentje van drie, werd bij Holwerd gezien, op de 29e. Er werden maar twee Sneeuwganzen gezien die niet duidelijk "suspect" waren: de hele maand bij Terwolde aan de IJssel, en een op 31 december een bij Kerwerve (Zld). Het blijft een lastig taxon, de Taigarietgans. Goede kandidaten werden gezien bij Stadskanaal van 7 tot 10 december, maar ook op andere plaatsen in het noorden werden vogels geclaimd. In totaal ging het maar om zo'n zes exemplaren. Als je wilt gaan kijken naar de Dwerggans in hun vaste overwinteringsplek in het Oude Land van Strijen, pas op: de vogels zijn steeds moeilijker te vinden, volgens de mannen die ze bijna iedere dag tellen....! Buiten de maximaal 40 daar en de maximaal 17 bij Camperduin werden nog negen deels gezenderde Dwergganzen bij Castricum tot 10 december gezien, en later ook nog in de buurt, twee bij Odoornerveld (Dr) op de 24e, en losse exemplaren bij Dieren op de 9e, bij Bleskensgraaf op de 13e, bij Nieuwe Pekela op de 18e en bij Borculo op de 25e.

Roodhalsgans Branta ruficollis , Anjum, 10 december (Rudy Fopma)

Dwerggans Anser erythropus , Camperduin, 25 december (Evert Rentenaar)

Er werden rond de dertig IJseenden gemeld, met eentje bij het Zwarte Meer als de meest opmerkelijke, op 31 december. De opvallendste melding van de Witoogeend betrof een groep van 7 (of misschien wel 11) in de Wieden (Ovl) tegen het einde van de maand. Daarbuiten werden er nog 9 gemeld. De bekende Ringsnaveleend die al sinds 2017 overwintert in de buurt van Appingedam, werd weer vanaf 8 tot 12 december gezien, maar daarna niet meer. Een ander exemplaar werd op 21 december gezien bij Uitgeest (NH). Twee reeds bekende Kleine Toppers hielden zich op in Flevoland: eentje in Plan Roerdomp in het Harderbroek, die mogelijk op de 17e vergezeld werd door een tweede, en eentje bij Biddinghuizen vanaf de 28e. Nog ééntje en dan houden we op: als laatste zwemvlies werd een Amerikaanse Smient ontdekt op 29 december in Buttinge (Zld).

Kleine Topper Aythya affinis, Plan Roerdomp, Harderbroek (Fl), 28 december (Diederik Kok)

Amerikaanse Smient Mareca americana, Buttinge (Zld), 29 december (Corstiaan Beeke)

Andere watervogels

Van de 75 exemplaren 'gesorteerde flamingo's' bij Herkingen waren er circa 20 tot 25 Europese Flamingo’s. Buiten deze bekende groep overwinteraars waren er nog juveniele in het Veluwemeer bij Elburg (Gld) op de 22e, en bij Schellinkhout (NH) op de 26e. De knaller van de maand was natuurlijk de Purperkoet. Of beter: de knallers van de maand waren natuurlijk de Purperkoeten! Nadat er eind oktober 2021 al een in België was gezien, werden nu op respectievelijk 16 en 22 december vogels in Nederland ontdekt. De eerste vogel bleef tot in januari, maar de tweede vogel werd na 28 december niet meer gezien. In het begin werd er nog een beetje lacherig over gedaan, maar de soort wordt wel degelijk maar zeer weinig, of misschien wel helemaal niet, in gevangenschap gehouden, en de soort neemt flink in aantal toe in Frankrijk. Dan was er ook nog een flinke influx van Zwarte Ibissen in het noordelijk Verenigd Koninkrijk, ter vergroting van het drama!

Purperkoet Porphyrio porphyrio, Zevenhuizen, 22 december (Thijs Glastra)

Nog steeds waren er karrenvrachten Koereigers te zien. De grootste groep, van 12, was te vinden bij Goudswaard, maar ook andere grote groepen werden gezien: groepen van 9 bij het Zuidlaardermeer, 8 bij Bunschoten en Nijkerk, 8 bij Wilnis, en 6 in de Oostvaardersplassen, en kleine groepen en allenige vogels op nog vele locaties. De gehele maand was een Zwarte Ibis nog te vinden in en bij de Petten op Texel. In het Noordervroon op Walcheren zat er ook een, tot de 19e. Het is niet de meest opwindende vogel, de Dwergaalscholver, maar zodra hij (of zij) is verdwenen heb je mooi het nakijken... De vogel demonstreerde bijna de gehele maand op de thuis-plas in Laaggraven (U) hoe je jezelf kunt verstoppen tussen takken waarvan je zou denken dat je er dwars doorheen kunt kijken.

Zwarte Ibis Plegadis falcinellus, De Petten, Texel, 30 december (Eric Menkveld)

Dwergaalscholver Microcarbo pygmeus, Plas Laagraven, Utrecht, 25 december (Bart van Hoogstraten)

Rovers

Onze zeldzame vriend, de hybride Zwarte Wouw die misschien wel een Oostelijke Zwarte Wouw is, verbleef de hele maand op de Korendijkse Slikken of daaromtrent. Uit zo'n 45 blokken werden Ruigpootbuizerds gemeld, circa 30 vogels, waarvan slechts vijf blokken in westelijke kustprovincies lagen. Zeeland moest het zonder doen.

Steltlopers

Een geringde en gezenderde Grote Trap uit Duitsland werd op 22 december ontdekt bij het Groene Strand in de Workumerwaard. De vogel, een wijfje, bleef tot na de jaarwisseling aanwezig. Het was zeker niet de vogel die in het begin van 2020 bij Rockanje verbleef.

Grote Trap Otis tarda , Polder Groene Strand, Workum, 26 december (Remco Been)

Tijdens het zoeken naar een Morinelplevier in Buttinge bij Middelburg op 29 december stuitte een Zeeuwse zoeker op een Aziatische Goudplevier. De meeste mensen zouden het, als het andersom was, van zichzelf al een hele prestatie vinden...! Morinelplevieren zelf werden nog gezien bij Uithuizen op de plek van de vogel die hierna wordt besproken van 1 tot 9 december, in het Veerse Meer op 12 december, bij Oud-Sabbinge (Zld) op de 23e, bij Haamstede vanaf de 27e, bij Sint Laurens (Zld) op de 27e, en bij Ouddorp (ZH), van 5 - 14 december, waar er op de 14e zelfs twee werden gezien.

Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva, Buttinge (Zld), 29 december (Corstiaan Beeke)

In de categorie superzwaargewicht hadden we er deze maand nog eentje... De Kaspische Plevier die op 29 oktober was ontdekt werd toch nog weer teruggevonden, en werd tussen 2 en 15 december door veel waarnemers gezien. Op de 22e was de vogel ineens weer aanwezig, maar toen was het afgelopen, op een mysterieuze claim van een overvliegende vogel bij Vlaardingen op 1 januari 2022 na, toch zo'n 235 km van de oorspronkelijke plek vandaan.

Kaspische Plevier Anarynchus caspius, Eemspolder (Gr), 11 december (Remco Been)

Twee Rosse Franjepoten hielden zich in het binnenland op: de vogel bij Ede werd daar tot 7 december gezien, terwijl bij Zoetermeer er zich eentje vanaf 8 december tot het einde van de maand liet zien. Daarbuiten werden er nog drie gezien, bij Hoek van Holland op de 3e, op Texel op de 22e, en bij Marken op 29 en 30 december.

Meeuwen, sterns en zeevogels

In 24 uurhokken werden IJsduikers vastgesteld, op één na allemaal aan de kust. Die ene zat in Oost-Maarland, bij Maastricht, van 12 tot 24 december. Late Vale Stormvogeltjes werden op 2 december gezien bij Westkapelle, en op 27 december bij Den Helder. Er waren veel gestrande Papegaaieduikers deze maand: op waarneming.nl werden circa 48 dood gevonden exemplaren doorgegeven, tegen 11 levende. De gehele maand verbleven enige Zwarte Zeekoeten aan de kusten van Texel. Bij de Mokbaai, in het Marsdiep, bij het Wagejot en in het haventje van 't Horntje waren kortere of langere tijd exemplaren aanwezig. Ongeveer 18 Kleine Alken werden gezien, en er werden ook enkele dode gevonden. Op eerste kerstdag werd de Ringsnavelmeeuw die in 2005 werd geringd in Polen en kortgeleden werd voorzien van een zender, telemetrisch vastgesteld bij Zwolle en enige uren later bij Zuid-Beveland. Jammer genoeg werd de vogel door geen enkele waarnemer gezien. De vogel had er een straf tempo in: circa 45 km/u! Een dag later werd de vogel in België teruggevonden, waar de vogel nog geruime tijd te zien was. Deze zelfde vogel was in 2012 al eerder in Nederland, bij Maasbracht en Roosteren (L).Toen werd de vogel ook al in België gezien. Leiden, dat is toch een plaats waar je zelfs als Kleine Burgemeester niet wil worden gevonden..! Dat gebeurde toch: een 2e-jaars verbleef vanaf 16 december in de binnenstad. Andere exemplaren werden in de Berkheide bij Katwijk gezien van 5 tot 8 december, op de 17e bij de Zuidpier van IJmuiden. De Kumliens Meeuw van Julianadorp werden daar na 4 december niet meer waargenomen. Grote Burgemeesters werden vooral aan de kust gezien, met langblijvers gedurende de hele maand in Vlissingen, aan de Brouwersdam van de 7e tot de 12e, en aan de Zuidpier van IJmuiden van de 6e tot de 12e. Daarbuiten werden er aan de kust nog zo'n vijf gezien. In het binnenland waren er waarnemingen in het Oudeland van Strijen van 7 tot 19 december, en in het diepe binnenland, in Raalte (Ovl) en 29 en 30 december.

IJsduiker Gavia immer , Burghsluis, 19 december (Paul van Tuil)

Grote Burgemeester Larus hyperboreus , Den Helder, 1 december (Fred Visscher)

Zangvogels en de rest

Eén Hop werd nog gezien, op 1 en 31 (!) december bij Nieuw-Schoonebeek (Dr). De Bonte Kraai was met langdurig verblijvende exemplaren in Lith (NB) en Berkheide en Lentevreugd (ZH) en verder nog zo'n vijf exemplaren weer matig vertegenwoordigd. De vogel van Lith werd door een vogelaar die strategisch aan het werken was aan zijn jaarlijst voor de provincie Gelderland ook op slaaptrek bij Kerkdriel (Gld) gezien. Zijn Gelderse jaarlijst kwam uit op 254 soorten.

Bonte Kraai Corvus cornix, Berkheide, Katwijk (ZH), 26 december (Jan Aalders)

Pallas' Boszangers werden vanaf 6 december tot het einde van de maand gezien in Almere, en in Dishoek op 4 en 5 december, en ook op 29 december. In Katwijk aan Zee en in Wageningen waren de hele maand Humes Bladkoningen aanwezig. Op 16 december werd er ook een gezien in de AW-duinen, en op 30 en 31 december zat er een in Nieuw-Haamstede.

Pallas’ Boszanger Phylloscopus proregulus , Almere, 15 december (Thijs Glastra)

Ook Bruine Boszangers doen het goed deze winter: in Alblasserdam werd er een ontdekt op oudejaarsdag, en in Oegsgeest was een goedbezocht exemplaar aanwezig vanaf 5 december tot het einde van de maand. Enige Humes Braamsluipers verbleven voor kortere of langere tijd in Nederland: vanaf 6 december tot in januari in Overveen (NH), van 7 tot 16 december in Reeuwijk, vanaf 29 december in Groningen, en vanaf 27 december in Oostzaan.

Humes Braamsluiper Sylvia althaea, Reeuwijkse Hout, 8 december (Jaap Graveland)

De Provençaalse Grasmus die bijna de hele maand november had huisgehouden op de Hondsbossche Zeewering, en die na 23 november niet meer was gezien, werd na bijna een maand, op 18 december opeens weer teruggevonden. Het kan natuurlijk ook een andere vogel zijn geweest, maar de vogel kan zich ook vlakbij in verboden terrein hebben opgehouden, dat lijkt aannemelijker. De laatste waarneming was op 29 december.

Provençaalse Grasmus Sylvia undata , Hondsbossche Zeewering, 22 december (Kees Venneker)

De Oostelijke Vale Spotvogel werd tot de 20e in Nieuwvliet-Bad waargenomen. Het lijkt aan te nemen dat de vogel na een verblijf van twee maanden op het vakantiepark toch niet goed was toegerust voor een winters verblijf alhier.

Een schamele vijf Pestvogels werden gezien. Op 25 december op Ameland en op de Kwade Hoek (ZH), en van 25 tot 30 december in Noordwijk-Binnen, op 29 december in het AW-duin, en op de 31e december twee bij het Wolderwijd (Fl). Eén Roze Spreeuw werd nog gemeld, bij de Drentsche Aa. Twee Waterspreeuwen trokken ruime belangstelling: de eerste bij het Fochteloërveen (Fr) tot 14 december, en de tweede aan de Vliet in Voorschoten en Leiden, van 15 december tot in januari. De laatste vogel was daar al op 5 december ontdekt, maar wist zich daarna nog een aardige tijd schuil te houden.

Waterspreeuw Cinclus cinclus , Voorschoten, 21 december (Luuk Punt)

Het was maar matig met de aantallen Europese Kanaries: een bij Rotterdam op 4 december, een bij Ouddorp op 5 december, een bij Bath op 12 december, een tot drie bij Rheden vanaf 7 december, en tot slot een bij Sittard en een bij Rhenen op 25 december. Waar komen de Grauwe Gorzen die in de winter in Nederland worden gezien toch vandaan? Het waren er in ieder geval nog best veel: maximaal 30 op het Verdronken Land van Saeftinge, 25 bij Puth, 11 bij Sibbe, 5 bij Warffum, 5 bij Heerenveen, 4 bij Finsterwolde, en nog enige losse exemplaren hier en daar. Eentje in Zoetermeer was het meest "centrale" exemplaar. Als laatste werden nog drie Dwerggorzen gezien, een in Winkel (NH) op 7 december, een in Gytskerk (Fr) van 19 tot 26 december, en een in Noordwijk (ZH), van tweede kerstdag tot oudjaar.

Inmiddels elders

Ook in de rest van de WP was het deze maand geen gekkenhuis, en dat viel ook niet te verwachten. De trektijd is voorbij, alles is tot rust gekomen, dus al te gek kon het niet worden. Op 1 december werd de eerste Ross’ Meeuw voor België gezien, op 7 december gevolgd door de tweede; een leuk relaas is hier te lezen. Het waren allebei eerste-winter vogels.

Ross' Meeuw Rhodostethia rosea , Nieuwpoort, België, 17 december (Eduard Sangster)

Op 5 december werd een Ivoormeeuw gezien op Öland in Zweden. Al de negende Pacifische Parelduiker voor het VK werd gezien in Glamorgan, Wales. De derde voor Noorwegen werd gezien bij Stavanger. In Italië was het raak met de eerste Vegameeuw voor dat land, op 14 december, de derde voor de WP. Een echte Amerikaanse Meerkoet, niet een hoax, werd op 30 december ontdekt in Kerry in Ierland.

De glazen bol

De winter brachten wij vogelaars vroeger in winterslaap door. Een beetje studeren, mentaal voorbereiden op het voorjaar, oefenen in de vaardigheden in de mystery bird competition, dat soort zaken. Dat kan nu echt niet meer! Het is precies de goede tijd voor een groepje verblijvende Witbandkruisbekken, een Pacifische Parelduiker, een lekkere Giervalk of Stellers Eider, of anders een mooie winterse bootvluchteling, de Witkruingors…? De Belgische Ross’ Meeuwen zullen toch wel eens noordwaarts vliegen? En bedenk, dat ook de Steppearend, de 2e van Nederland, ooit in de winter is ontdekt. En dan hebben we het nog niet eens over de Maskerklauwier…! Wat een drukte! We wensen iedereen veel zoekplezier…!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdrages aan dit verslag.
We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant