Vele records werden deze maand augustus gebroken: Koereigers dromden in de grootste groepen bij elkaar, Slangenarenden deden Nederland op zijn grondvesten schudden, en nog nooit werden er zoveel soorten valken van uiterst diverse herkomst in Nederland in één maand vastgesteld. Dat laatste klinkt spannender dan het is, want de potentiële dwaalgasten bleken alle ontsnapt. En dan hadden we weer eens een Knaller van de Maand die maar door één waarnemer werd gezien, de Westelijke Orpheusgrasmus. We blikken terug op augustus ...

Hoogtepunten

Westelijke Orpheusgrasmus

Vroeger was de camera nog een ding waar je een paar foto’s per dag mee maakte. Het toestel, de bijbehorende telelens, de fotorolletjes en het ontwikkelen en afdrukken van de foto’s waren toen nog betrekkelijk kostbaar. Toen was je nog in de gelegenheid om te schamperen op mensen die in hun eentje vogels gingen kijken. Als die wat zeldzaams hadden gezien, dan lag het voor de hand om ze gewoon niet te geloven. Als serieuze vogelaar keek je wel linker uit om in je eentje te gaan vogelen. Je durfde gewoon niks zeldzaams te zien! Die tijden zijn drastisch veranderd. Camera omgehangen en daar ga je, lekker in je eentje op pad, alles platen wat je tegenkomt. Zo komt het, dat - net als vorige maand - het absolute hoogtepunt van de maand een vogel is die maar door één waarnemer werd vastgesteld. Was het de vorige maand een Sakervalk op Ameland, nu betrof het een Westelijke Orpheusgrasmus aan de weg naar de Westerslag op Texel. De vogel werd overigens gedetermineerd door de administrator van waarneming.nl, nadat de waarnemer een foto had gepost. Bij aanvaarding zou dit de derde Westelijke Orpheusgrasmus van Nederland zijn. De tweede van Nederland betrof overigens ook een vogel die maar door één waarnemer is gezien, en die ook pas aan de hand van de foto werd gedetermineerd. De enige twitchbare van Nederland was een vogel van 29 oktober tot 5 november 2003 in Middelburg. Een twitchbaar exemplaar zou dus zeer welkom zijn!

Westelijke Orpheusgrasmus Sylvia hortensis, Westerslag, Texel (NH), 4 augustus (Hans Jansen)

Ontelbare Valken

Een ware bonanza van ontsnapte valkensoorten vond plaats deze maand: Amerikaanse Torenvalk in Gouda, geen Sakervalk maar een Indische Lannervalk Falco jugger op Walcheren en een witte Giervalk in het Lauwersmeergebied en de noordelijke schorren. Dat is kostbaar materiaal om zomaar te laten ontsnappen! Voor witte Giervalk werden vroeger, en worden nog steeds, astronomische bedragen neergelegd. Alle drie de soorten zijn natuurlijk - ontsnapt of niet - het aankijken waard.

Giervalk Falco rusticolus, Lauwersmeergebied (Gr), 27 augustus (Marnix Jonker)

Overzicht

Eenden en ganzen

Enige Marmereenden zouden veel vogelaars hoofdpijn hebben kunnen bezorgen, zij het dat de meeste vogels al langere tijd als ondeugden bekend staan. Geen enkele van de waarnemingen kon serieus worden genomen, of althans, dat werd niet gedaan. Bij gebrek aan beter was dus de Witoogeend die al geruime tijd in Schiedam te zien is de Eend van de Maand.

Kwartels tot aalscholvers

De Vale Pijlstormvogel deed wat van de soort verwacht kon worden: er werden er vier langs de stranden van de Noordzee gezien, waarvan drie langs de Noord-Hollandse stranden, van Castricum op 9 augustus, en Camperduin op 18 en 30 augustus. De andere was langs Terschelling op 21 augustus. Zwarte Ooievaars werden in maar liefst 162 uurhokken waargenomen, waarvan de meeste zoals gebruikelijk in de oostelijke helft van het land. Een grote groep van maximaal 22, present op 30 en 31 augustus, spande de kroon op landgoed de Utrecht bij Lage Mierde (NB). De aantallen Koereigers werden zo langzamerhand duizelingwekkend hoog: in de Wieden groeide de groep aan tot 52 vogels op 19 augustus, terwijl het vorige record voor "grootste groep" nog op 33 vogels stond, op 6 augustus in de Sliedrechtse Biesbosch. Dit is allemaal klein bier in vergelijking met de aantallen in Vlaanderen, waar er op slaapplaatsen in de IJzervallei op 21 augustus meer dan 300 werden geteld.

Koereiger Bubulcus ibis, De Wieden (Ovl), 9 augustus (Eric Menkveld)

Waders

Op 8 augustus deed een Amerikaanse Goudplevier in Schermerhorn erg zijn best op een Aziatische te lijken, maar na enige discussie werd duidelijk dat het wel degelijk een Amerikaan betrof. Op 9 augustus werd er weer een zeer kort gezien, maar nu op de slikken bij Sint Maartensdijk (Zld). Vorige maand vroegen we al: “Wat is een zomer zonder Aziatische Goudplevier?” De tweede van de zomer liet zich zeer goed bekijken van 14 tot 16 augustus bij Waal en Burg op Texel. Ook later waren er nog meldingen op Texel, in de Slufter op 18 augustus en bij het Wagejot op 23 augustus.

Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva, Waal en Burg, Texel, 14 augustus (Jeroen de Bruijn)

Op 23 augustus zat er weer eens, of nog steeds, een Woestijnplevier op Texel, dit keer in de Mokbaai. De vogel was nu in winterkleed, en werd tot 27 augustus nog gezien, maar nu bij de Prins Hendrikzanddijk. Een zeer verre adulte Bairds Strandloper werd gezien van 1 tot 5 augustus in het Dannemeer bij Slochteren (Gr). Jammer genoeg werd de vogel alleen op grote afstand gezien. Meldden we in het maandoverzicht van juli nog dat de Bonapartes Strandloper op koers lag om dit jaar met een recordaantal waarnemingen op de proppen te komen, de aanvoer viel in augustus tegen... Waarschijnlijk blijft het record van zes gevallen in 2000 en 2001, en niet vijf zoals vorige maand abusievelijk vermeld, staan. De vogel die op 25 juli werd ontdekt op Texel, bleef daar tot 1 augustus. Vorige maand werd nog aangegeven dat die vogel bij De Bol zat, maar dat was onjuist: het was in Zandkes, iets zuidelijker. Daarna was er van 2 tot 4 augustus een aanwezig op het Balgzand (NH), en een volgende werd op 12 en 13 augustus gezien bij Ferwert. Van 13 tot 15 augustus was er een te zien in de Ezumakeeg, en ten slotte werd er op 17 augustus een prachtig gefotografeerd bij Ballum op Ameland. Hoewel deze laatste drie plekken niet al te ver uit elkaar liggen, lijkt het niet erg waarschijnlijk dat er dubbelingen in de waarnemingen optraden.

Bonapartes Strandloper Calidris fuscicollis, Groene Strand, Ameland, 17 augustus (Bart-Jan Prak)

Na de Blonde Ruiter die op 27 juli in het Ottersaat op Texel werd gevonden en die ook op 28 juli nog werd gezien, werd er op 1 augustus weer een gevonden in polder Waal en Burg, daar circa 5,5 km vandaan, en later op de dag werd er nog een gevonden, in de Slufter, weer 6,5 km verder. Het valt niet uit te sluiten dat het allemaal om dezelfde vogel ging, want de waarnemingen overlapten elkaar niet. Er werden ongeveer 15 Gestreepte Strandlopers gezien, op vier na alle aan de kust. Die in Limburg, bij Aijen, op 28 en 29 augustus, was het meest opmerkelijk.

Gestreepte Strandloper Calidris melanotos, Waal en Burg, Texel , 5 augustus (Marcel Pomp)

De Grote Franjepoot die op 10 juli was ontdekt bij Den Oever (NH), werd nog tot 22 augustus gezien, meestal bij de haven van Den Oever maar ook bij Normerven, zo'n 7,5 km zuidwestelijker. De vogel was kennelijk meestal vrij goed te vinden, maar werd gedurende de 43 dagen van zijn verblijf toch 1 x 1 dag en 2 x 3 aaneengesloten dagen niet teruggevonden.

Grote Franjepoot Phalaropus tricolor, Normerven (NH), 15 augustus (Fred Visscher)

Het aantal Poelruiters leek niet opvallend veel hoger of lager dan de gemiddelden van de voorgaande vijftien jaar. De aantallen waarnemingen lijken te fluctueren met een factor 2, met dit jaar wat minder waarnemingen dan het vorige. De Grote Grijze Snip die was ontdekt op 31 juli in het Zuidlaardermeergebied bleef daar tot 5 augustus. Toen werd de vogel opvliegend gezien, en niet meer teruggevonden.

Poelruiter Tringa stagnatilis, Polder Hardenhoek, Brabantse Biesbosch (NB), 22 augustus (Jos Koopman)

Meeuwen en sterns

Eind augustus begint het alweer tijd te worden voor de adulte Vorkstaartmeeuwen. Er werd er slechts één gezien, bij Westkapelle (Zld) op 25 augustus. De Kleine Burgemeester die al zo'n beetje het hele jaar verblijft tussen Katwijk aan Zee en Scheveningen, bleef in augustus vooral het Scheveningse strand trouw en was met enig doorzettingsvermogen regelmatig daar te zien. De onderstaande foto is echter gemaakt aan de Wassenaarse Slag, en daarop is te zien wat slijtage van het verenkleed behelst.

Kleine Burgemeester Larus glaucoides, Wassenaar (ZH), 13 augustus (Luuk Punt)

De adulte Grote Burgemeester van Vlissingen leek alweer vroeg op weg terug te zijn naar zijn winterverblijf in de haven aldaar. Er werd althans een overvliegend exemplaar gefotografeerd nabij Valkenisse (Zld) op 15 augustus, ongeveer 8 km van de haven van Vlissingen. Daarna waren er echter geen waarnemingen meer. Misschien is het ook nog niet echt tijd om naar grote meeuwen te gaan zoeken, de Kelpmeeuw uitgezonderd... Van de Lachstern waren er buiten de waarnemingen in de gebruikelijke gebieden in Noord-Holland en Groningen, en ongeveer zes losse waarnemingen op de route van de broedgebieden naar het zuiden, twee vogels het vermelden waard: een adulte en een juveniele vogel verbleven geruime tijd in de Nieuwe Driemanspolder bij Zoetermeer, vanaf 13 augustus tot en met 21 augustus. Vrijwel zeker dezelfde vogels werden in de ochtend van 13 augustus eerst al langsvliegend bij Berkel en Rodenrijs opgemerkt. Ze bleken erg populair, met zo'n 350 meldingen. De Witvleugelstern is natuurlijk een graag geziene gast tussen trekkende of samenscholende Zwarte Sterns. Deze maand werden ze in 21 hokken gezien. Langs de boot Harlingen - Vlieland of Terschelling werd een groepje van 4 gezien op 26 augustus.

Witvleugelstern Chlidonias leucoptera, Nieuwe Driemanspolder, Zoetermeer (ZH), 22 augustus (Wim de Koning Gans)

Roofvogels en uilen, maar geen valken

Op 21 augustus werden Grijze Wouwen gezien in De Hamert (L) en op Ameland (Fr). Die van Ameland kan wel dezelfde zijn geweest als die later op dezelfde dag, en de dag erna, bij West-Terschelling (Fr) werd gezien. Eglazine, de Lammergier van de Veluwe, deed gewoon haar ding. Net als in juli was ze op 15 dagen van de maand niet te vinden, maar dat zijn we inmiddels wel van haar gewend. Vorig jaar is ze tot de tweede week van oktober gebleven, dus de liefhebbers kunnen altijd nog een bezoekje gaan brengen, hoewel dat dus niet gegarandeerd een succes is!

Lammergier Gypaetus barbatus, Hoge Veluwe (Gld), 8 augustus (Alex Bos)

De stortvloed van Slangenarenden dit jaar begon nog lang niet op te drogen. Sterker nog, het leek allemaal nog wat erger te worden. De enorme droogte in Zuid-Europa zal hier zijn invloed hebben doen gelden. Normaal worden vogels in heidegebieden gezien, maar nu werden ook de Oostvaardersplassen en uiterwaarden door Slangenarenden bezocht.

Slangenarend Circaetus gallicus, Wijhe (Ovl), 14 augustus (Larry Jansen)

Van de Steppekiekendief, die net als de Slangenarend aan een inflatie onderhevig is waartegen die van het levensonderhoud van de gemiddelde Nederlander bleek afsteekt, waren 14 exemplaren te zien. Deze waren op één na - een adult mannetje bij Drouwen (Dr) op 3 augustus - alle in de tweede de helft van de maand, en op één andere na alle in de noordelijke helft van het land, als je tenminste vindt dat de autosnelweg A12 Nederland in een noordelijke en een zuidelijke helft verdeelt. De zuidelijke werd gezien op de telpost Loozerheide in Weert (L), 25 augustus.

Steppekiekendief Circus macrourus, Noordhollands Duinreservaat, 23 augustus (Roef Mulder)

Bijna-zangvogels

Hoppen werden deze maand vooral in het binnenland gezien, en er werd er (nog) geen enkele op de Waddeneilanden gezien. Van 10 augustus tot 22 augustus verbleef een exemplaar net ten westen van Alkmaar. Op Walcheren werd er op drie verschillende plaatsen een gezien op respectievelijk 11, 18 en 21 augustus. Op en nabij de Brobbelbies in de Maashorst (NB) waren er waarnemingen op 15, 17, 18 en 20 augustus. Bij Lage Mierde was er een aanwezig op 15 augustus. Ook Gelderland deed het goed: er waren waarnemingen op 14 augustus bij Harskamp (twee exemplaren), op 15 augustus bij Alphen, op 21 augustus in Hoenderloo, op 25 augustus in Wolfheze en op 31 augustus in de Rijnstrangen. Bij Geleen (L) werd er een gezien op 22 augustus, en in de Sliedrechtse Biesbosch (ZH) werd er op 24 augustus een langsvliegend gefotografeerd.

Hop Upupa epops, Bosmolenpolder bij Alkmaar (NH), 20 augustus (Jan Andries Post)

De aantallen Bijeneters in augustus waren niet bijzonder te noemen, terwijl het anders toch warm genoeg was. Volgens de niet-te-bevatten statistieken van waarneming.nl was het aantal locaties en het aantal waarnemingen tot op heden circa 30 - 40 % lager dan de vorige twee jaren. Nergens werden er meer dan twee bij elkaar gezien, met uitzondering van een groep van vier op Ameland op 22 augustus en een flinke van 23 in de Meinweg bij Herkenbosch (L) op 23 augustus. De tweede Scharrelaar van dit jaar - na de eerste op 24 en 25 mei in de Dordtsche Biesbosch - bleek een juveniel te zijn. De vogel werd op 21 augustus ontdekt in de duinen in het gebied Duin en Kruidberg bij Bloemendaal (NH) in de gemeente Velsen. De vogel bleef tot 23 augustus aanwezig. Juveniele Scharrelaars, daar zijn in Nederland maar heel weinig gevallen van; er is in ieder geval maar één geval van een vogel zodanig benoemd, van 21 augustus 1936.

Scharrelaar Coracias garrulus, Duin en Kruidberg, Velsen (NH), 21 augustus (Arnoud van den Berg)

Zeer flinke aantallen Roodpootvalken deden Nederland aan in augustus, waarschijnlijk meer dan de laatste zes jaar samen. Waarnemingen werden gemeld in 98 uurhokken, waarvan het grootste deel aan de kust, en een meerderheid daarvan weer op de Waddeneilanden.

Roodpootvalk Falco vespertinus, Maasvlakte 2 (ZH), 20 augustus (Marcel Pomp)

Een trio valkensoorten zorgde voor enige reuring in het land. Een mannetje Amerikaanse Torenvalk was vanaf 13 augustus aanwezig in Gouda. De vogel was geringd, en zal dus niet aanvaard worden, nog afgezien van het feit dat de waarnemingen bijna midden in de stad waren. De vogel bleek eigendom van een lokale liefhebber die de vogel in zijn woonkamer hield. De vogel was tijdens het “luchten” ontsnapt, en liet zich vooralsnog niet vangen.

Amerikaanse Torenvalk Falso sparverius, Gouda (ZH), 30 augustus (Menno Kuiper)

In de laatste week van de maand werd ook een gezenderde en geringde merkwaardige grote bruine valk waargenomen op Walcheren, maar dit bleek niet te gaan om een Sakervalk, maar om een Indische Lannervalk.

Indische Lannervalk Falco jugger, Meliskerke (Zld), 26 augustus (Lenn van de Zande)

Van de spannende roofvogels spande er deze maand echter één de kroon: een heuse witte Giervalk werd in het Lauwersmeergebied gefotografeerd op 20 augustus. Op de eerste foto's waren geen indicaties van ontsnaptheid te zien, maar dat veranderde op 25 augustus toen de vogel bij Holwerd werd waargenomen en geringd bleek. Na de eerdere ontsnappelingen kon deze er nog wel bij...! Vraagt u zich nu zenuwachtig af of u misschien in een kooivogel-maandverslag terecht bent gekomen, geen paniek! De soorten in het vervolg van dit overzicht zijn verder allemaal van onbesproken gedrag en afkomst.

Zangvogels

Ook in augustus was de Bonte Kraai van Schiermonnikoog de enige van het land, enige onduidelijke waarnemingen daargelaten. Eind augustus is een goede tijd voor Grauwe Fitis. Een redelijk vroege werd op 18 augustus al gevonden op Rottumerplaat, en een tweede werd waargenomen in de Slufter op Texel op 30 augustus. De laatste van de maand was te zien bij Hollum op Ameland, op 31 augustus. Op 29 augustus werd de eerste Noordse Boszanger van het seizoen gevangen in de Kroonspolders op Vlieland. Een tweede werd op 30 augustus alleen gehoord bij Buren op Ameland. Vanaf 12 augustus werden flinke aantallen Sperwergrasmussen gezien. Buiten de duinen van Noord-Holland en de Waddeneilanden waren er waarnemingen in het Westduinpark in Den Haag op 20 en 22 augustus, enige hoorwaarnemingen in het Lauwersmeer (Gr) op 20 augustus en op Neeltje Jans (Zld) op 21 augustus, en een verrassende in het binnenland, op het Kootwijkerzand (Gld) op 30 augustus. Ongeveer 1 op de 7 waarnemingen is in het binnenland, en dit was de enige in de laatste vijf jaar in Gelderland.

Waarom zou je nog naar buiten gaan als er iedere dag zo'n 7.500 vogelfoto's op waarneming.nl worden gepost? Je hoeft alleen maar alle foto's te bekijken en je vindt heus wel af en toe iets raars. Zo heeft dit al een Amerikaanse Oeverloper in Medemblik in het voorjaar van 2015 opgeleverd, en een Kortbekzeekoet in het Veerse Meer in de winter 2020-2021 die er al eerder dan de veldontdekking bleek te zitten. Een van de internet-grasduiners vond er zelfs twee in twee dagen tijd. De eerste was een Eleonora's Valk die als Boomvalk was gedetermineerd en al vijf jaar als zodanig op de site stond. Deze is al afgebeeld in het juli-overzicht. Een dag later vond dezelfde internetvisser een Westelijke Orpheusgrasmus, die op 4 augustus was gefotografeerd in de Staatsbossen op Texel. De fotograaf in kwestie was zich jammer genoeg niet meteen bewust van de zeldzaamheid van zijn vondst. Helaas kon de vogel niet worden teruggevonden.

Westelijke Orpheusgrasmus Sylvia hortensis, Westerslag, Texel (NH), 4 augustus (Hans Jansen)

De Waterrietzanger had deze maand geen verrassingen voor ons. Op de gebruikelijke plekken werden ze weer waargenomen, en dat is - met uitzondering van Gelderland - niet in de provincies die aan Duitsland grenzen.

Waterrietzanger Acrocephalus paludicola, Nieuwkoop (ZH), 6 augustus (Pim Rijk)

Van de 61 uurhokken waarin de Graszanger in augustus werd vastgesteld, lagen er 38 in Zeeuws-Vlaanderen. Een vogel in Den Oever zat de gehele maand aldaar op het schor, en de verste in het binnenland was de vogel op 1 en 8 augustus in de Groote Peel (L). We zouden bijna de Roze Spreeuw vergeten. Ook dit jaar werden al in augustus juvenielen van deze soort gezien: op 23 augustus werd er een gezien op Terschelling, op 24, 25 en 29 augustus telkens een op Texel, en op 28 augustus een op Vlieland. Het had één vogel kunnen zijn, data (het meervoud van datum)-technisch, maar dat is niet gezegd... Duinpiepers die aan de grond zitten, daarvoor moet je tegenwoordig in Noord-Brabant of Limburg zijn. Van de 50 uurhokken waarin de soort in augustus werd waargenomen, waren er maar drie verblijvende vogels buiten deze provincies.

Duinpieper Anthus campestris, Grevenbicht (L), 22 augustus (Ran Schols)

Overigens wordt de grote meerderheid van de vogels alleen overvliegend vastgesteld. Bij de Ortolaan is het nog wat moeilijker: van alle vogels die in augustus in 42 uurhokken werden waargenomen, was er geen enkele aan de grond te zien.

Ortolaan Emberiza hortulana, Koningsbosch, 19 augustus (Ran Schols)

Spannende waarnemingen in de WP

Op 2 augustus werden een Bruine Gent en een Amerikaanse Bosruiter gezien op San Miguel op de Azoren. Nog meer Bruine Genten werden gezien op 6 augustus op de Azoren, op 18 augustus in Baskenland en op 20 augustus in Galicië, Spanje. Een mannetje Harlekijneend werd op 5 augustus gezien in Shetland (VK). De eerste Afrikaanse Kelpmeeuw werd ver in het binnenland gevonden op een meer in Cambridgeshire (VK) op 7 augustus, bleek er al vanaf 2 augustus te zitten en bleef tot de 10e. De eerste Scopoli’s Pijlstormvogel voor Ierland werd op 13 augustus gezien tijdens een pelagische tocht in Cork. Luchtiger nieuws - dat wil zeggen, nieuws waar Nederlandse vogelaars minder nerveus van worden - is dat op 13 en 14 augustus respectievelijk de eerste Grijze Wouw en de eerste Vorkstaartmeeuw voor Roemenië werden waargenomen. De vierde Kleine Torenvalk voor België werd gezien bij Lissewege op 18 augustus en de zesde voor Finland werd ontdekt op 29 augustus. Alweer de tweede twitchbare Eleonora's Valk van het jaar, een donker exemplaar deze keer, werd ontdekt in Norfolk (VK) op 26 augustus. Saillant is dat het al de derde voor -het niet al te ver van Nederland gelegen- Norfolk betreft. Op 30 augustus werd een Diksnavelrietzanger gevangen in Rogaland, Noorwegen, waar het al de derde was. Op 31 augustus werd de Canadese Kraanvogel gezien in Finnmark in Noorwegen, die daar eerder ook al was gezien, waar de vogel zich hopelijk voorbereidde op de tocht naar Nederland.

De glazen bol

Het zou zo onderhand een tijd worden dat we van de schier eindeloze verlanglijst van soorten die aan het begin van de herfst gezien kunnen worden, er ook een paar te zien krijgen. We denken hierbij aan Veldrietzanger als meest voor de hand liggende soort, maar ook Wilgengors en Bruine Gent horen daarbij. Kwaliteitsknallers als Groene Fitis en Balkanvliegenvanger worden natuurlijk niet uit de weg gegaan, en voor hen die hoger willen mikken, zijn er altijd nog de Mongoolse Plevier, de Scopoli’s Pijlstormvogel of de Diksnavelrietzanger, soorten uit de lijst van meest voorspelde soorten. Als je ze niet kunt vinden is het devies: harder zoeken! Het team achter DB-Actueel wenst alle vogelaars weer veel zoekplezier.

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdrages aan dit verslag.
We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant