Augustus is de maand van de opwarming. Niet die van de aarde, maar de opwarming voor de vloed van woeste soorten die ons in het najaar allemaal nog te wachten staat! De maand deed goed zijn best, met Groene Bijeneter en Marmereend als kwartiermakers. Laten we maar eens kijken wat er verder allemaal is gebeurd...

Hoogtepunten

Marmereend

Qua zeldzaamheid was niet de volgende soort, maar de Marmereend de opvallendste soort van de maand. Niet iedereen zal echter bij het zien van een ongeringde Marmereend hetzelfde geluksgevoel doormaken als bij het zien van een Groene Bijeneter. Bij aanvaarding was de vogel van de Ezumakeeg op 3 augustus wel pas de tweede van het land. De vogel werd maar door een zeer klein aantal vogelaars gezien, want de volgende dag was de vogel gevlogen.

Groene Bijeneter

Een fluorescerende hallucinatie, dat mag je de waarneming van een Groene Bijeneter gerust noemen. Net als alle andere waarnemingen van deze grote zeldzaamheid, was de vogel in het Fochteloërveen op 5 augustus maar zeer matig twitchbaar. Minder dan twee uur na de ontdekking was het feest alweer voorbij. Het was de vijfde waarneming van deze soort in Nederland, na eerdere waarnemingen in september 1961 op Texel (NH), mei 1998 op Terschelling (Fr), augustus 2010 bij Castricum (NH) en Vlaardingen (ZH), en juli 2011 op Goeree-Overflakkee (ZH). Het was ook de eerste waarneming in het binnenland.

Groene Bijeneter Merops persicus, Fochteloërveen (Fr), 5 augustus (Sebastiaan Koppelle)

Witkopeend

Iets minder fluorescerend, op het gebied van status twijfelachtiger, maar veel beter bezoekbaar was de Witkopeend in de Noordwaard van de Biesbosch, die de hele maand te zien bleef. Sterker nog: op 18 augustus zwommen er zelfs twee bij elkaar!

Witkopeend Oxyura leucocephala, Biesbosch (NB), 3 augustus (Henk Tempelaar)

Overzicht

Eenden en ganzen

Dordrecht of Zuid-Europa, de afkomst van de Witkopeend in de Biesbosch bleef nog onduidelijk. De vogel liet zich de gehele maand nog zien, maar of het nu een juveniele of adulte vogel was, kon niet worden vastgesteld. Op 18 augustus werden zelfs twee vogels tegelijkertijd gefotografeerd. Het was niet eens de eerste keer dat van deze soort twee vogels tegelijkertijd werden gezien. In november en december 1955 - de ouders van de meeste lezers van deze rubriek kenden elkaar toen nog niet eens - werden er ook twee tegelijkertijd in het IJsselmeer bij Huizen (NH) waargenomen, en in februari en maart 2010 bij Leidschendam (ZH) en waarschijnlijk dezelfde vogels in Chaam (NB). Kennelijk is enige parallelliteit in voorkeur en gedrag niet vreemd aan de Witkopeend. In zekere zin is dat vergelijkbaar met het fenomeen dat wij mensen soms ineens, met zijn allen, allemaal tegelijkertijd, naar precies dezelfde plek, bijvoorbeeld Zandvoort aan Zee, willen gaan. In dit geval kan een wat prozaïscher verklaring zijn dat de Witkopeenden uit dezelfde kooi komen...

Witkopeend Oxyura leucocephala, Biesbosch (NB), 3 augustus (Henk Tempelaar)

Een ongeringde Marmereend, kom daar maar eens om! Marmereenden zijn kennelijk betrekkelijk populair bij eendenhouders, want er worden nogal eens ontsnapte vogels gezien. Dat wil zeggen, de laatste tien jaar zijn er - volgens de gegevens van waarneming.nl - in 28 blokken Marmereenden gezien, die op één na allemaal als ontsnapt werden beschouwd. Die ene niet-ontsnapte, die was op 3 augustus in de namiddag en avond in de Ezumakeeg (Fr). Op 27 mei van dit jaar werd ook al een Marmereend in de buurt gezien, bij Kollum (Fr), ongeveer 7 km van de Ezumakeeg vandaan, maar die vogel werd "afgeserveerd" als ontsnapt. Van deze soort is tot op heden maar één waarneming als onverdacht aangemerkt, een juveniele vogel van 14 tot 16 augustus 2004 bij Pannerden (Gld).

Marmereend Marmaronetta angusirostris, Ezumakeeg (Fr), 3 augustus (Wim van Zwieten)

Witoogeenden werden natuurlijk gezien in het Kromslootpark in Almere (Fl), maar ook in de Delta Schuitenbeek (Fl) op 4 augustus en op de Ermelosche Heide (Gld) van 12 tot 14 augustus, en bij Wissenkerke (Zld) op 14 augustus. De Kleine Topper die eind juni was ontdekt in de Kennemerduinen, bleef bijna de gehele maand aanwezig aldaar. Als de slagpennen zijn aangegroeid, kan de vogel, die na 25 augustus niet meer werd waargenomen,  zomaar eens naar zijn aanstaande overwinteringsgebied in een van de randmeren van het IJsselmeer zijn gevlogen. Daar kunnen we zo'n beetje vanaf eind november zoekwedstrijden gaan houden. Als we dan toch aan het zoeken zijn, weten we - ten eerste - nooit of het wel precies dié Kleine Topper is, én moeten we - ten tweede - uitkijken naar de Grote en de Amerikaanse Tafeleend. Dan kunnen we toch nog plezier hebben van onze inspanningen.

Gierzwaluwen tot waders

Op 19 augustus werd een Klein Waterhoen gefotografeerd in de Twijzelermieden (Fr). Een schitterend adult mannetje werd op 31 augustus gefotografeerd - naast een minder schitterende plastic zak - vanuit de vogelkijkhut Gooyersgracht aan het Eemmeer (U).

Klein Waterhoen Porzana parva, Eemmeer (U), 31 augustus (Wil Makinje)

De aantallen van de Vale Pijlstormvogel hielden niet over: op 3 augustus kwam er een langs de pretpier in Scheveningen (ZH), en op 25 augustus vloog er een langs het strand van Terschelling, waarvan heel wat foto's zijn gemaakt, voor de ogen van enige deelnemers aan een kamp van "jeugdbonders". Zwarte Ooievaars werden in maar liefst 255 uurhokken gezien. Aantalsgewijs spande een groep van 10 bij Ruurlo op 9 augustus de kroon. In schril contrast stond het aantal Ralreigers: namelijk precies één. Op de Marker Wadden werd van 4 tot 14 augustus het enige exemplaar van de maand gezien. Koereigers deden het dan weer heel goed, deze augustusmaand. Het is nog niet zo dat overbevolking dreigt, maar de aantallen nemen nog steeds toe. Groepen van 52 bij Kuitaart (Zld), 41 in de Braakman (Zld) en 30 in de Dordtse Biesbosch (ZH) en nog eens 23 bij Zwartsluis (Ovl) waren de grootste. In totaal werden in augustus in 77 uurhokken Koereigers gezien. Wat is er met de Zwarte Ibis gebeurd? Waren er vorige maand nog zo'n 12 exemplaren te zien geweest, in augustus waren er nog maar zo'n zes exemplaren over.

Zwarte Ibis Plegadis falcinellus, Zoetermeer (ZH), 20 augustus (Gertjan van der Kooij)

Waders en wadertjes

Zo'n 100 - 150 Steltkluten waren te zien in augustus, met de grootste aantallen in het Hunzedal, maximaal 28, de Noordwaard van de Biesbosch, maximaal 25, en de Ezumakeeg, maximaal 9. Overijssel en Limburg moesten het in augustus zonder de soort stellen. Amerikaanse Goudplevieren worden niet zo heel veel in augustus gevonden: tot en met vorig jaar maar acht van de 67 gevallen. De meeste gevallen zijn in mei. Deze maand werd er een ontdekt op 27 augustus, in de Ezumakeeg, en de vogel verdween snel na de ontdekking. Een dag later werd er een bij Schipluiden (ZH) gevonden.

Amerikaanse Goudplevier Pluvialis dominica, Ezumakeeg (Fr), 27 augustus (Marchel Stienstra)

De wat algemenere Aziatische Goudplevier werd met twee exemplaren vertegenwoordigd: een bij de Dollard (Gr) op 6 augustus, en een bij Yerseke (Zld) van 19 tot 21 augustus.

Aziatische Goudplevier Pluvialis fulva, Yerseke Moer (Zld), 21 augustus (Ton Sies)

De in augustus vertrouwde Breedbekstrandlopers lieten zich op 9 augustus op Rottumeroog (Gr) bewonderen, op 19 augustus bij Yerseke (Zld), van 26 tot 29 augustus in de Bantpolder (Fr) en op 29 augustus op het Rif aan de westkant van Schiermonnikoog (Fr).

Breedbekstrandloper Calidris falcinellus, Bantpolder (Fr), 26 augustus (Marchel Stienstra)

De Bonapartes Strandloper heeft een merkwaardige historie als dwaalgast op de Nederlandse lijst. Het eerste geval - na het schrappen van flink wat eerdere waarnemingen - was in 1977, en het tweede pas in 1994, de eerste twitchbare vogel die door Duitse vogelaars was ontdekt bij de boot naar Ameland in Holwerd (Fr). Toen eenmaal duidelijk werd dat je de soort het beste op hoogwatervluchtplaatsen kunt zoeken, begon het al snel storm te lopen. Direct na 1994 al, is het aantal gevallen min of meer stabiel, met in driekwart van de jaren tussen 1 en 5 gevallen; het gemiddelde vanaf 1994 tot en met 2022 bedraagt 2,1 geval per jaar. Dit jaar loopt niet uit de pas. Na twee vogels in mei en mogelijk een van deze vogels in juni in het Lauwersmeergebied, waren er deze maand vogels in de Oostvaardersplassen op 4 en mogelijk 5 en 15 augustus, en op Terschelling van 17 tot 20 augustus.

Bonapartes Strandloper Calidris fuscicollis, Terschelling (Fr), 17 augustus (Arie Ouwerkerk)

Twee adulte Gestreepte Strandlopers waren nog te zien in polder IJdoorn tot 27 augustus, maar van de twee vogels bij Sint Maartensbrug was er deze maand nog maar één over, en die bleef tot 5 augustus. Andere vogels werden nog gezien in de Lauwersmeer (Fr) vanaf 11 augustus tot 26 augustus, bij Westhoek (Fr) op 17 augustus, op de Noordsvaarder op Terschelling (Fr) van 17 tot 20 augustus en op 18 augustus in de Vreugderijkerwaard bij Zwolle (Ovl).

Gestreepte Strandloper Calidris melanotos, Koehool (Fr), 17 augustus (Wim van Zwieten)

In de Enk bij Kampen (Ovl) werd er op 29 augustus door een liefhebber gewoon gezellig tussen de Watersnippen zomaar een Poelsnip gefotografeerd. De Watersnippen, maar ook de vogelaars, lijken wel eens uit het oog te verliezen dat dit eigenlijk een heel zeldzame vogel is...

Zeekoeten tot en met meeuwen

De Kleinste Jager, aan de andere kant, is natuurlijk helemaal niet zo zeldzaam, maar de meeste waarnemingen betreffen vogels over zee. Waarnemingen in het binnenland zijn wat minder gewoontjes. Op 17 augustus vloog een juveniel langs de IJssel bij Deventer (Ovl), op 25 augustus een door het Binnenveld bij Wageningen (Gld) en Veenendaal (U) en op 26 augustus een over het Fochteloërveen (Fr). In 24 uurhokken werden Lachsterns gezien. De meeste bij hun normale verblijfplekken in Oost-Groningen en Noord-Holland, waaronder 36 op 6 augustus bij Nieuwe-Pekela (Gr) en 12 op het Balgzand (NH) op 11 augustus, maar er waren ook waarnemingen langs de Maasvlakte (ZH) en over Middelburg (Zld) op 3 augustus, over Lauwersoog (Gr) op 7 augustus, bij Bergambacht (ZH) op 21 augustus, en tot slot twee over de Nieuwe Merwede op 24 augustus.

Roofvogels, zonder valken

De aantallen Grijze Wouwen verrasten de fanatieke vogelaars niet. Op 1 augustus werd er een gezien over de Luntershoek (Zld). Deze werd gevolgd door eentje bij Nieuw-Vossemeer (NB) op 5 augustus. Op 12 en 13 augustus verbleef er een in de Amsterdamse Waterleidingduinen (ZH), en tot slot werd er op 15 augustus een gezien op het Haakbergerveen (Gld).

Grijze Wouw Elanus caeruleus, Amsterdamse Waterleidingduinen (ZH), 12 augustus (René van Rossum)

In 31 uurhokken werden Slangenarenden vastgesteld, in totaal zo'n 40 exemplaren. Enorme aantallen weer, daar niet van, maar toch beduidend minder dan vorig jaar. Van de Steppekiekendief werden er deze maand 7 à 8 gezien.

Bijna-zangvogels

De knaller van de maand was natuurlijk de Groene Bijeneter, die de status van het Fochteloërveen korte tijd kwam verhogen. Over deze eerste binnenlandwaarneming van de soort is een leuk stukje geschreven, en dat kun je hier lezen. De meerderheid van het DB Terugblik-team is nog een beetje duizelig van het opnieuw missen van deze must-have...

Groene Bijeneter Merops persicus, Fochteloërveen (Fr), 5 augustus (Sebastiaan Koppelle)

Zangvogels

De Bonte Kraaien van de maand augustus waren bijna allemaal vogels die ook al voor juli waren genoteerd: die van Texel, Schiermonnikoog en de A27 bij Utrecht bleven alle drie de hele maand te zien. Daarbuiten werd er bij Camperduin en Petten (NH) een gezien op 12 en 14 augustus.

Bonte Kraai Corvus cornix, Langs A27, bij Utrecht (U), 20 augustus (Peter van der Meer)

De enige veldwaarneming van de Grauwe Fitis van de maand werd op 29 augustus gedaan op Schiermonnikoog, door vogelaars met de benodigde geluidenkennis. Op dezelfde dag werd er ook een gevangen op Vlieland.

Grauwe Fitis Phylloscopus trochiloides, Schiermonnikoog (Fr), 30 augustus (Wouter van der Ham)

Even een kort intermezzo. Als je de zeldzaamheden bekijkt die op waarneming.nl worden doorgegeven, dan zie je heel vaak bij het commentaar: “met X en Y”, of “met X”, waarbij X en Y namen van andere, vergezellende of assisterende, vogelaars zijn. Nu is het probleem van de hedendaagse mens dat die kennelijk geen achternaam meer heeft. Dat hoeft geen ernstig probleem te zijn als X bijvoorbeeld mensen met namen als Gijsbert, Vincent, Job, Arend, Debby, Folkert Jan, Toy, Garry of Diederik betreft. Enig onderzoek kan dan licht in de duisternis werpen. Bij algemenere namen wordt het lastiger. Dus als X een niet al te zeldzame naam is, dan kan het onduidelijk zijn aan wie wordt gerefereerd. Is het bijvoorbeeld “Jan”, dan kan de verwijzing - volgens de onovertroffen website www.24baby.nl - betrekking hebben op ongeveer 460.000 mannen in Nederland. Zelfs de Jan die als aanwezige wordt opgevoerd, of die wordt bedankt voor zijn aanwijzingen, zal later niet weten of hij wel de Jan is die wordt aangewezen. Nu is dat nog niet erg, maar voor latere historische navorsingen kan het niét gebruiken van de achternaam wel eens heel lastig worden. Het DB Terugblik-team heeft dit probleem doorgesproken met een team van adviseurs, en die waren het allemaal met ons eens. Dus: Jan, Jan, Jan en Vincent: hartelijk bedankt!
Augustus is bij uitstek de maand van de voorspelbare zeldzaamheden op voorspelbare plekken. Draaihals, Morinelplevier, Zwarte Ooievaar, Vale Pijlstormvogel, Ortolaan, Gestreepte, Breedbek- en Bonapartes Standloper, u kent ze allemaal wel. Met enige moeite krijgt u ze allemaal in de maand augustus te zien, en met nog meer moeite kreeg u ze allemaal in deze maand van dit jaar te zien. Deze voorspelbaarheid geldt wel het allermeest voor de Lachstern, maar natuurlijk ook voor de Waterrietzanger. De Bakkersdam bij Petten (NH) en de randmeerdijk in polder Arkemheen (Gld) zijn wel de meest voorspelbare plekken, maar zodra er geschikt habitat is, lijkt de soort als vanzelf te worden gevonden. Drie vogels werden gevangen op 5 augustus in het Noordhollands Duinreservaat, op welke dag er ook een werd gezien in Stoenckherne (Fr). In totaal werden in 16 uurhokken vogels gemeld, waarvan de helft in Noord- en Zuid-Holland lag en zoals min of meer gebruikelijk geen enkele in Drenthe, Overijssel of Limburg.

Waterrietzanger Acrocephalus paludicola, Reeuwijk (ZH), 14 augustus (Daan van Braak)

In 55 uurhokken, waarvan 35 buiten Zeeuws-Vlaanderen, werden Graszangers vastgesteld. De locatie van de meeste van die uurhokken was niet heel verschillend van die van vorig jaar, behalve dat aan de Waddenkust en op de Waddeneilanden dit jaar 15 uurhokken waren bezet, en vorig jaar slechts zes. Een warme winter en een droog voorjaar in Zuid-Europa lijken een goede verklaring voor het fenomeen.

Graszanger Cisticola juncidis, Westhoek (Fr), 23 augustus (Wim van Zwieten)

Najaarsgevallen van de Noordse Nachtegaal zijn behoorlijk zeldzaam. Een vogel bij Kijkduin kon nog aardig worden gefotografeerd.

Noordse Nachtegaal Luscinia luscinia, Kijkduin (ZH), 20 augustus (Vincent van der Spek)

Duinpiepers deden het goed in augustus. Ongeveer 80 - 100 vogels werden gezien, meest op de zandgronden en aan de kust.

Duinpieper Anthus campestris, Hendrik-Ido-Ambacht (ZH), 20 augustus (Folkert Jan Hoogstra)

Het claimen van overvliegende zeldzaamheden die op roep worden herkend heeft de laatste jaren een enorme vlucht genomen. Werd je vroeger nog uitgelachen als je zei dat je dacht een overvliegende Siberische Boompieper of Grote Kruisbek te hebben gehoord, dat zijn tegenwoordig de makkelijke soorten! Kwikstaarten, en wel gele of geelachtige, dat is de nieuwe uitdaging. Met de verwarrende juveniele gewone Gele Kwikstaarten erbij is dat nog een hele klus. Witkeelkwikstaarten zijn dan héél hoog gegrepen. Een overvliegende Citroenkwikstaart, dat is iets minder gewaagd. Op 27 augustus werd er een gehoord over Scheemda (Gr). De eerste Roodkeelpieper van het najaar werd nog net in augustus waargenomen, op 29 augustus in de Peazemerlannen (Fr). Over geluiden gesproken, de circa 21 Ortolanen die werden vastgesteld, betroffen allemaal overvliegers, en werden bijna allemaal voornamelijk gehoord, terwijl ze aan de grond juist zo mooi zijn! Misschien krijgen we later in het jaar nog een kans.

Een rondje langs de velden

Vanwege kennelijke internet-problemen wilden de zeldzame vogels in Europa zich maar moeilijk laten betrappen, althans de berichten daarover. Het ging in augustus vooral over zee- en kustvogels. De sensationele aantallen zee-zeldzaamheden voor de zuidkust van Engeland hielden bijna de gehele maand nog aan. Een Zuidpooljager op 2 augustus, een Roodpootgent op 8 augustus, die op 29 augustus werd vergezeld door een Bruine Gent, nog eens een paar Scopoli’s Pijlstormvogels en vele Grote en oneindige aantallen Kuhls Pijlstormvogels, het kon allemaal niet op. In Nederland hebben we daar weer helemaal niets van meegekregen. De Bruine Gent is toch een beetje de nieuwe Vale Pijlstormvogel aan het worden. Er waren waarnemingen in Finland en Zweden op 7 en 8 augustus, en op 22 en 23 augustus langs Helgoland in Duitsland. Maar dat was niet alles. Een Aziatische Klapekster werd al in de eerste week van augustus in het noorden van Denemarken gezien. Een Gewone Maskerzanger op 7 augustus in Noorwegen was al de tweede voor dat land. In Noord-Amerika is het een saaie soort, maar in Europa een echte knaller. Van de waarneming van een Huisgierzwaluw in Hérault, Frankrijk biggelden bij hen die de soort nog niet hebben de tranen over de wangen. Juveniele Audouins Meeuwen eerst een in Duitsland tussen Einig en Gering (echt waar!) in Duitland op 20 augustus en in Zwitserland op 22 augustus demonstreerden dat je altijd op deze soort moet blijven letten. Ze zijn echt niet moeilijk te herkennen. Gemakkelijke herkenning is een beetje een onderschatting voor die van de Kleine Grijze Snip, een vogel die zo onderhand Nederland ook wel eens zou mogen aandoen. Er werd er een gezien in Spanje, in Galicië, op 27 augustus en enige dagen later. Een Kleine Pijlstormvogel werd bij Finistère in Frankrijk gezien. Tot slot werd een Bruinruggoudmus gezien op of bij Gibraltar, Spanje, op 29 en 30 augustus. Texel-gangers kennen de soort nog van het DBA-vogelweekeinde van oktober 2016. We willen niet zeggen dat de reddingbootschuur op Texel te vergelijken is met Gibraltar, maar toch ... Tot slot werd IJsland overvallen door een heel contingent Amerikaanse Klifzwaluwen, eerst drie en later in totaal wel dertien vogels, waarvan zeven in één groepje, in de laatste week van de maand. Je mag natuurlijk niet zeggen dat je voor een groepje zeldzaamheden een moord zou doen, maar voor een groepje Amerikaanse Klifzwaluwen maken we dan weer graag een uitzondering!

De Glazen bol

Zeldzame zeevogels voorspellen, daar gaan we ons deze keer niet aan wagen. De zee-zeldzaamheden zitten zó dichtbij, maar toch zo ver weg. ’s Nachts worden we nog wel eens badend in het zweet wakker, denkend aan langsvliegende Grote Pijlstormvogels.

Grote Pijlstormvogel Ardenna gravis, ten zuiden van Sagres, Portugal, 15 augustus (Eduard Sangster)

Een Siberische Grijze Ruiter is misschien teveel gevraagd. Dus laten we dan maar hopen op enige aansprekende Amerikaanse zangertjes, of de niet-te-bevatten Rüppells Grasmus, dan piept de rest van West-Europa wel anders! Of het vinden van de soort die de parel op uw kroon wordt nu gaat lukken of niet, we wensen iedereen weer veel succes en plezier met het zoeken...!

We willen alle waarnemers en fotografen hartelijk bedanken voor hun bijdrages aan dit verslag.
We would like to thank all observers and photographers for their contributions to this report.

Wim Wiegant