De meeste mensen kennen de Grijze Gors als een vogel van zonnige berghellingen in zuidelijker oorden. Weinigen weten echter dat je ook dichter bij huis kan genieten van deze schitterende soort.

Al enkele jaren werd er tijdens de rustigere uurtjes van het trektellen op de Loozerheide geopperd om een keer richting de Eifel te gaan om te zoeken naar Grijze Gorzen. Frank Neijts was bekend met het gegeven dat er "ergens" in het dal van de Ahr, hemelsbreed nog geen 100 kilometer van de Nederlandse grens, een bescheiden populatie (ca. 30 paar) van deze soort zou moeten zitten. Op de zonnige hellingen hier bevinden zich kleine wijngaarden die de noordelijkste rode wijn van Europa opleveren. Met behulp van leistenen muurtjes en stukken leisteen als bodembedekking wordt de zonnewarmte langer vastgehouden. Het zijn o.a. deze gunstige (micro-)klimatologische omstandigheden die maken dat er hier (nog) Grijze Gorzen voorkomen. Dit is immers een warmteminnende soort, die zijn grootste verspreiding in Zuid-Europa heeft. Ondanks dat we de exacte locatie niet kenden, vertrokken wij (Frank Neijts, Swen Rijnbeek en ik) op zaterdag 10 april 2010 in alle vroegte richting Duitsland. Nu houden we wel van een beetje donquichotten, maar we wisten natuurlijk wel ongeveer waar we moesten gaan zoeken: onze eerste bestemming waren de wijnhellingen in de buurt van Altenahr en Mayschoss.

Eenmaal de snelweg af waan je je in een schitterend bergachting landschap, met mooie rotspartijen en snel kabbelende beekjes. 's Morgens was het redelijk mistig en vrij koud. Toch werd het een mooie dag. Toen we het dorp Altenahr uit reden was het zoeken naar geschikt biotoop. Na enkele kilometers zagen we een paar wijnhellingen die er goed uitzagen, vooral omdat er hier en daar ook ruige, niet gecultiveerde stukjes tussen de wijngaardjes lagen. Net buiten het dorp Mayschoss parkeerden we onze auto en liepen de helling op. Na nog geen vijf minuten zagen we een gorsachtige vogel overvliegen met een vrij lange staart, waarvan we al snel het idee hadden dat het om een Grijze Gors kon gaan. De vogel vloog richting een hoger punt op de helling en ging zitten in een struik. Met onze kijkers zagen we nog net de roestbruine buik en het opvallende koppatroon en was in feite (maar alles behalve bevredigend) de doelsoort binnen. We konden weer naar huis?...Nee dat niet!


Mayschoß en omgeving, Duitsland: leefgebied van Grijze Gors (Niels van Houtum)

De vogel was inmiddels al weer snel uit beeld en we kregen het een beetje benauwd: "zul je zien dat dit de enige waarneming is die we gaan doen van deze soort...". We gingen ervan uit dat de vogel zich daar nog zou ophouden en we liepen al zigzaggend over de paden de berghelling op. Aangezien je natuurlijk niet dwars door de druivenstruiken kunt lopen (het is geen Maasvlakte) duurde het nog ruim een half uur voordat we op de bewuste plek aankwamen. Onderweg werden we nog aangenaam verrast door een vroege Draaihals die zich ophield in een bramenstruik.

Enkele meters verder kwamen we op de plek aan waar we de eerste vogel vluchtig hadden gezien. De plek was eenvoudig te vinden, aangezien er een Mariabeeld vlakbij stond. Mogelijk dat we daardoor hulp van bovenaf kregen want binnen enkele minuten kregen we een vogel in beeld. In dit geval een vrouwtje, aangezien het koppatroon iets minder uitgesproken was. Gelukkig werden we kort hierna getrakteerd op een schitterend mannetje dat op maximaal tien meter voor ons op een paaltje zat. Het markante koppatroon, de grijze keel en borst, contrasterend met de roestbruine buik, de opvallend gestreepte rug en natuurlijk de melodieuze zang (beetje op een Heggemus lijkend), maakten het verhaal compleet.


Grijze Gors Emberiza cia Rock Bunting, Ahrdal, Duitsland, 10 april 2010 (Frank Neijts)

Na een tijdje genoten te hebben van deze schitterende soort gingen we ons geluk elders beproeven. We reden het dorpje uit richting zuid, waar we al snel weer een perfect lijkende berghelling vonden. Echter, hier ging het niet zo gemakkelijk. Zelfs met het gebruik van auditieve hulpmiddelen lukte het ons hier niet om vogels te lokaliseren. Dan maar even wat andere specialiteiten van de regio uitproberen (en in dit geval niet de Riesling und Kartoffelsalat mit Bratwurst.
Langs de Ahr vonden we, bij de fraaie oude spoorbrug iets ten zuiden van Maischoss, al gauw een paar Roodbuikwaterspreeuwen die hier ergens een nest hadden. Terug richting het noorden, net buiten Altenahr, bevindt zich een fraai loofbos. Hier hadden we al snel de verwachte soorten als Middelste Bonte Specht, Kortsnavelboomkruiper en Glanskop. Hier trok ook nog een Ooievaar over. Nadat we het bos verlaten hadden zagen we een schitterende Rode Wouw jagen over de vallei.

Inmiddels was de zon goed doorgekomen en was de temperatuur al richting een aangename 20 graden geklommen. Frank en Swen wilden eigenlijk nog wel een poging wagen bij de Grijze Gorzen om wat betere foto's te maken, dus we reden weer terug naar de eerste plek bij Mayschoss. Toen we de auto parkeerden, werden we begroet door een zingend mannetje Europese Kanarie dat zich mooi liet bekijken.

Terug op de 'oude' plek was het een heel ander verhaal dan 's morgens: de zon verwarmde de helling en de vogels waren veel actiever: in vrij korte tijd zagen en hoorden we minstens vier mannetjes. Tezamen met het vrouwtje in de morgen, kwamen we in totaal op minstens vijf Grijze Gorzen op slechts één enkele berghelling, of beter nog: op/in maar een paar wijngaardjes: geweldig dus!


Grijze Gors Emberiza cia Rock Bunting, Ahrdal, Duitsland, 10 april 2010 (Frank Neijts)


Grijze Gors Emberiza cia Rock Bunting, Ahrdal, Duitsland, 10 april 2010 (Frank Neijts)


Grijze Gors Emberiza cia Rock Bunting, Ahrdal, Duitsland, 10 april 2010 (Frank Neijts)

Voldaan reden we terug naar huis en evalueerden de geslaagde dag. Op nog geen anderhalf uur rijden van Eindhoven (dit natuurlijk afhankelijk van wat je auto presteert op de AutoBahn) en in een karakteristiek landschap, vind je één van Europa's mooiste gorzen. Daarnaast zitten er genoeg leuke andere soorten om een rustige, vroege voorjaarsdag mee te vullen.

Gezien het feit dat Grijze Gorzen uit die regio 's winters wat rondzwerven en zich aansluiten bij andere gorzen en vinkachtigen en de relatief korte afstand tot de Limburgse grens (ca. 90km), zou het zo maar kunnen dat de soort, ook gezien het landschap, nog eens opduikt in Zuid-Limburg. Ik houd me aanbevolen als dat gebeurt...

Niels van Houtum



Grijze Gors Emberiza cia Rock Bunting, Ahrdal, Duitsland, 10 april 2010 (Frank Neijts)