In de vroege ochtend van 21 april werd een Zwartkoprietzanger gevangen op ringstation Ooijse Graaf in de Ooijpolder, ten oosten van Nijmegen. Na het loslaten door ringer Bram Ubels en zijn collega's werd de vogel in de avond zingend teruggevonden. De volgende dag slaagden tientallen toegestroomde vogelaars erin de -nog aanwezige- vogel te horen. Het betreft het eerste geval van deze soort voor Nederland. Hieronder doet Bram verslag.

Op donderdagochtend 21 april 2016 werd in het kader van het Constant Effort Site project (CES) de eerste ringsessie van het jaar gehouden in de Ooijse Graaf, een gebiedje met riet en wilgenbos in de Ooijpolder bij Nijmegen. Iets voor zevenen liep ik de eerste ronde langs de netten opgesteld in het riet. De eerste ringsessie van het jaar is doorgaans niet zo spannend: er zijn nog niet heel veel broedvogels terug uit de overwinteringsgebieden en er zijn nog geen uitgevlogen jongen. De vangstaantallen zijn dus vaak  laag. Zo ook deze ochtend. In de rij opgestelde netten zag ik zo snel maar drie vogeltjes hangen. In het eerste net een Tjiftjaf, in het net erna twee vogels waarvan eentje helemaal onder in het mistnet. Vanaf een meter of tien zag ik de markante koptekening van een Rietzanger. “Leuk!” dacht ik, want Rietzangers broeden niet of nauwelijks in de regio en deze soort vangen we in het voorjaar slechts sporadisch. Toen ik naar de vogel liep riep deze één keer. Een opvallende en smakkende ‘tek’. Er ging niet direct een belletje rinkelen maar het had wel mijn aandacht getrokken. De vogel hing met de onderkant naar mij toe en toen ik er naast stond om hem uit het net te halen zag ik dat er iets niet klopte, waardoor mijn hartslag met een factor honderd omhoog ging. Met name de geheel witte keel viel mij vanuit deze houding op. Maar ook de subtiele flankstreping, donkere pootkleur en wat andere verhoudingen van vleugellengte deden me realiseren dat ik met een nieuwe soort voor Nederland te maken had! Vol adrenaline haalde ik de vogel uit het net en riep naar Jillis Roos, die wat verderop stond, dat ik iets héél erg leuks had gevangen. Toen ik riep dat ik een Zwartkoprietzanger had geloofde hij me natuurlijk voor geen meter, Jillis was tenslotte voor het eerst op deze ringbaan. “Jillis ik heb écht een Zwartkoprietzanger”, riep ik een aantal keer achter elkaar, waarop Jillis toch wat zenuwachtig naar me toe kwam. Toen hij de vogel zag riep hij een aantal keer “maar dit is écht een Zwartkoprietzanger”. Vol ongeloof en met een enorme big smile keken we elkaar aan. Wow, we hadden echt een nieuwe soort voor Nederland in handen. Er werd een plaatje gemaakt en gedeeld in een appgroep. Snel de vogel in een zakje en de rest waarschuwen. Pas toen het adrenalinepijl een ieniemieniebeetje gedaald was, realiseerden we ons dat we even goed moesten bedenken wat verstandig was om te doen. Meteen een dilemma: bekend maken of niet? Omdat ik niet helemaal in staat was om helder na te denken belde ik Christian Brinkman voor advies. We zitten in een niet vrij toegankelijk gebied, zijn bezig met een ringsessie en moeten rekening houden met verstoring in verband met het broedseizoen. In overleg met Christian en later ook Pieter van Veelen, leek het ons verstandig de vangst voorlopig stil te houden. We konden hier niet zomaar honderden vogelaars ontvangen die ongetwijfeld geïnteresseerd zouden zijn. Daarnaast was niet duidelijk of de vogel na vrijlating überhaupt nog waarneembaar zou zijn en mensen konden niet op eigen houtje in het gebied gaan zoeken. Het nieuws had zich echter binnen no time al van appgroep naar appgroep verspreid en zo veel vogelaars bereikt. Op verzoek is de vangst op websites stil gehouden. Geen van de aanwezigen had een fatsoenlijke camera bij zich en dus zijn Harvey van Diek en Martijn Verdoes gevraagd om foto’s te komen maken ter documentatie. Daar zeiden zij uiteraard geen nee tegen. Bas Kok, Anne Kwak, Jillis Roos, Frans Schepers, Erik Ernens, Erik Lam, Harvey van Diek, Martijn Verdoes en ondertekende hebben de vogel in de hand gezien. Iets voor achten is de vogel weer losgelaten. De rest van de ringsessie is de vogel niet meer gezien of gehoord. Het leuke van deze vangst is ook dat er tijdens CES geen geluid wordt gebruikt om vogels aan te trekken. Het is dus een spontane vangst. De vleugellengte was aan de lange kant wat deed vermoeden dat de gevangen vogel een mannetje was. Dat gaf ons de hoop dat de Zwartkoprietzanger later op de dag misschien wel zingend waar te nemen zou zijn. In de avond is met een select groepje vogelaars, die zijn betrokken bij de ringwerkzaamheden in de Ooijse Graaf, gezocht. En verdomd, om iets over achten vond Frank Majoor de vogel 100 meter van de ringbaan zingend terug! Niet te geloven! Op korte afstand hebben we goede opnames kunnen maken ter documentatie, maar ook hierbij was de vogel niet te zien. Omdat de zingende vogel vanaf de openbare weg te horen was en omdat vogelend Nederland al op de hoogte was van de vangst, is besloten de waarneming openbaar te maken. Iedereen was welkom om naar de vogel te komen luisteren, mits men het gebied niet zou betreden. In de daaropvolgende dagen hebben enkele honderden vogelaars de Zwartkoprietzanger bezocht. De zangactiviteit concentreerde zich in de ochtend en avond en leek daarbij vooral temperatuurafhankelijk te zijn. Hoe warmer, hoe frequenter en luider de vogel begon te zingen. Het was daarom jammer dat de temperatuur op de dagen na de vangst steeds daalde. Volgens weeronline werd het zelfs de koudste eind april sinds 1989! Uiteindelijk denk ik dat vrijwel alle bezoekers de vogel hebben gehoord, al dan niet met parabool.

Meer informatie over het CES-project is hier te vinden.

Bram Ubels

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, Ooijse Graaf, Ooijpolder, Nijmegen, 21 april 2016 (Harvey Van Diek)

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, Ooijse Graaf, Ooijpolder, Nijmegen, 21 april 2016 (Harvey Van Diek)

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, Ooijse Graaf, Ooijpolder, Nijmegen, 21 april 2016 (Harvey Van Diek)

Vogelaars in afwachting van de zingende Zwartkoprietzanger. Ooijse Graaf, Ooijpolder, Nijmegen, 22 april 2016 (Martijn Verdoes)

Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, toegestroomde vogelaars en een paraboolmicrofoon waarmee de op afstand zingende vogel het best te beluisteren viel. Ooijse Graaf, Ooijpolder, Nijmegen, 22 april 2016 (Martijn Verdoes)