Julian Overweg
 ·  16 februari 2022  13:07, gewijzigd 16 februari 2022  13:26

Daar heb je hem weer met een schimmige gans (meer foto’s en video’s bij de waarneming)!

Voor Oostelijke (syn. Siberische) Grauwe Gans (in het algemeen) twee puzzels (punt 1 en 2 hieronder) waar ik graag meer info over krijg. De Groningse vogel van gisteren staat onder punt 3.

1. Status Oostelijke Grauwe Gans?
Citaat van de .pdf 'De geschiedenis van de Grauwe Gans als Nederlandse broedvogel in de 20e eeuw':  “De in de Ooijpolder uitgezette ganzen behoorden tot de westelijke ondersoort. In Zuidwest-Nederland hebben zich vermoedelijk vrij snel exemplaren van A. a. anser aangesloten bij de uitgezette vogels, waardoor kruisingen ontstonden en de oostelijke origine van de vogels verwaterde. Op Texel was het aandeel oostelijk bloed in de eerste groep uitgezette vogels minder groot, en waren de oostelijke kenmerken halverwege de jaren negentig niet meer zichtbaar (Dijksen 1996).”
Op waarneming.nl wordt het taxon tegenwoordig slechts enkele malen per jaar geregistreerd. Bestaan er eigenlijk (nog) wel roze-gesnavelde Grauwe ganzen als resultaat van broedsels in Nederland? Dat er af en toe ergens een Oostelijke Grauwe Gans ontsnapt (en zich aansluit bij anser-types) wil ik trouwens wel geloven maar hoe groot is het her en der geopperde 'determinatie-obstakel' van het overerven van roze snavels nu echt? Het sentiment lijkt te zijn dat Grauwe gans in Nederland zo’n 'zooitje' is dat we er nooit met zekerheid een Oostelijke uit kunnen pikken. Of dat terecht is kunnen we ons dus afvragen door bovenstaand citaat.
Dit artikel uit Het Vogeljaar (Download PDF-knop op die pagina) lijkt die vraag verder te rechtvaardigen. 

2. Kleedkenmerken Oostelijke Grauwe Gans?
'Moet' een Oostelijke Grauwe Gans duidelijk lichter grijs zijn dan de nominaat? Het is een 'kenmerk' dat o.a. in deze discussie opduikt maar ik zie dat niet terug in de ANWB-vogelgids (niet in de tekst bij rubrirostris en evenmin in de illustraties van beide taxa naast elkaar). In de tekeningen van de Illustrated Checklist of the Birds of the World zie ik geen noemenswaardige verschillen (in verenkleed en kleur) tussen anser en rubrirostris.

3. Oostelijke Grauwe Gans gisteren in Groningen?
Bovenstaande twee punten meewegende pleit het volgende m.i. voor een wilde herkomst van de vogel van gisteren:
- In een afgelegen ganzenrijk gebied in het noordoostelijke deel van Nederland. Niet bij de eerste de beste ganzenboer in het veld.
- Naast Grauwe ganzen vooral Brandganzen en Rotganzen (soorten uit het oosten/noordoosten) ter plaatse.
- Snavel echt roze (niet oranjeroze).
- Poten knalroze. Mijn ANWB-gids noemt 'dof roze' bij adult anser.
- In 'de juiste tijd van het jaar'. Zelfs bijna op dezelfde datum als dit geval waarbij een groot deel van de waarnemers -zo te zien- geen twijfel heeft.

Bas van der Burg
 ·  16 februari 2022  14:55, gewijzigd 18 februari 2022  12:36

Hoi Julian, als ik meer info wil hebben over ganzen, dan pak ik er het boek 'Wildfowl of Europe, Asia and North America' erbij (Sebastian Reeber, 2015).

Hierin lees ik dat Oostelijke Grauwe Gans wel degelijk  anders is qua kleur "The eastern subspecies rubrirostris is distinguished by its paler and greyer plumage, especially the head, the paler and slightly coarser fringes to the upperparts, bright pink orbital ring and more intense pink legs. In addition, the bill is marginally larger, slightly thinner at the tip (faintly concave culmen) and pink, not orange (but juvenile can show a flesh of dull orange base). Typical birds are fairly easy to distinguish form the nominate subspecies. Difficulties arise given the broad clinal transition zone, wher many birds have variable and intermediate characters. This zone covers Finland and much of C Europe to the Balkans, with wintering range west to Algeria. W European sightings of ruvrirostris-type birds usually relate to intermediates. On the other hand, some records of groups with all these characters are more likely to represent an influx of continental birds." 

Ook in het boek 'The Helm Guide  to Bird Identification' van Keith Vinicombe, Alan Harris, Laurel Tucker uit 2014, wordt de grijze kleur beschreven.

Jouw vogel zou ik eigenlijk niet echt licht van kleur noemen, sterker de kop lijkt het meest donkere deel....... Als ik zo'n beest zou zien, zou ik er denk ik weinig aandacht aan geven. Maar goed, ik heb er geen verstand van en zelfs nooit echt goed naar gekeken.

Wietze Janse
 ·  16 februari 2022  15:35

Ik zie ze wel vaker, Grauwe met roze snavels/poten. Maar afkomst, zuiverheid e.d. durf ik dan weer niets over te zeggen.

Dit was bijvoorbeeld in april 2019 op Texel. 

Julian Overweg
 ·  18 februari 2022  12:27, gewijzigd 18 februari 2022  12:35

Ha Bas,

Dank voor je uitgebreide reactie!

Dat boek gaat op de verlangenlijst. 

Opvallend dat er dus bij determinatie-autoriteiten verschillende inzichten bestaan voor wat betreft de kenmerken van het taxon. Zoiets zie je ook bij bijvoorbeeld Taigarietgans en ondersoorten van de Kauw. 

In Nederland zijn voor taxonomie de CSNA-lijst (en IOC) algemeen in gebruik en voor beoordeling van dwaalgasten is er de CDNA. Voor determinatie wordt er echter uit verschillende vijvers gevist. Misschien doen we er met z'n allen goed aan om ook daar één lijn aan te gaan houden? 

Mag van mij de ANWB vogelgids zijn (dan kunnen we Roemeense kwikstaart bijschrijven op de Nederlandse lijst... 🤪 Ja, ik 'verzamel' graag gekke vogels!) maar wellicht beter om de binnenkort verwachte boeken van Nils van Duivendijk (Handboek Europese vogels I & II) als basiswerk te gaan omarmen (of in elk geval op populaire platforms als Dutchbirding.nl en Waarneming.nl). Dat beperkt de ruimte voor (de nodige!) discussie niet want een boekwerk kan met nieuwe drukken altijd bijgeschaafd worden (indien daar een duidelijke reden voor is) en zo kunnen de waarnemingbeoordelende partijen voor meer transparantie zorgen. Is dit idee al eens overwogen bij het @DBA-bestuur (lijkt mij de aangewezen partij om, indien inderdaad wenselijk geacht, daar het voortouw in te nemen)? 

Op basis van jouw bronnen zou ik ook voor een tussenvorm van anser en rubrirostris gaan. Zolang punt 1 in m'n openingsbericht overeind blijft ligt een wilde herkomst (vanuit het oosten) m.i. wel voor de hand (punt 3). Wanneer er geen 'officieel' taxon aan te verbinden is wordt de vogel voor mij overigens niet minder interessant. 

Voor hybrides en tussenvormen bestaat er op Waarneming.nl een registratiemogelijkheid zodat we goed zicht houden op de ontwikkelingen. Dat is mogelijk ook zinvol voor deze tussenvorm (vergelijkbaar met 'Witkoppige staartmees') als we het een tussenvorm blijven vinden. Daarvoor moet het eerst duidelijk worden of de DBA en Waarneming.nl zich formeel willen conformeren aan een bepaalde determinatie-autoriteit (en zo ja: welke?).

@Wietze: Mooie foto met die twee zo naast elkaar!

Julian Overweg
 ·  26 maart 2023  21:01

Na bovenstaande Groningse vogel en een exemplaar in Drenthe (21 februari 2022), had ik vandaag m'n eerste Overijsselse 'roze-snavel' (in thuisgemeente Hardenberg).

Julian Overweg
 ·  31 maart 2023  13:39

Hoe schat men het 'split potential' van Grauwe gans in (Grauwe gans en Oostelijke grauwe gans als aparte soorten)? Het kenmerk van de afwijkende snavelkleur bij rubrirostris (de wetenschappelijke naam geeft het al aan) zou een bruikbare grens kunnen vormen.

Bijvoorbeeld zo:
- Oranjesnavelige groep: Anser anser / Grauwe gans.
- Rozesnavelige groep: Anser rubrirostris / Oostelijke grauwe gans.
- Ver-oostelijke rozesnavelige vogels (de bleekgrijze exemplaren): Anser rubrirostris rubrirostris / Siberische grauwe gans.

Julian Overweg
 ·  11 april 2023  16:54

Lauwersmeer - Jaap Deensgat (GR), gisteren.

Julian Overweg
 ·  27 april 2023  20:55

3 roze-snavels bij Lauwersmeer - Bantpolder (FR) vanmiddag én pullen.