Landschap in binnenland van Santiago, 21 maart 2009 (Jan van der Laan)

Toen in 1977 het eerste deel van het monumentale werk Birds of The Western Palearctic verscheen, viel mijn oog op die rare eilandengroep linksonder op de kaart - de Kaapverdische Eilanden. Wat waren dat voor eilanden en wat kon je daar allemaal zien? Bont Stormvogeltje, Madeira Stormvogeltje, Fregatvogel, een andere ondersoort van de Kleine Pijl, Roodsnavelkeerkringvogel. In 1987 verscheen een Dutch Birding met kleurenfoto's van de Kaapverdische Eilanden. Er bleek ook nog een leeuwerik te bestaan die op een eiland van 3 km2 zat. En als klap op de vuurpijl verscheen in 1995 ook nog het proefschrift van Kees Hazevoet in de vorm van een boek, The Birds of The Cape Verde Islands, met het zeer provocerende phylogenetische soortconcept. Ineens werden we deelachtig gemaakt met soorten als Buteo bannermani, Bourne's Heron, die maar in één boom woonde, twee extra soorten Torenvalken, een Slechtvalk enzovoort.

Alexanders Torenvalk Falco alexandri Alexander's Kestrel. Man. Barragem de Poilão, Santiago, 21 maart 2009 (Cor Hopman)

Juist in die periode dreef ik af van het WP-vogelen en vogelreizen naar Noord- en Zuid-Amerika en Azië hadden prioriteit, en toen ik ook nog twee kinderen kreeg waren eilanden in warme streken met een hoge levenstandaard in trek (Seychellen, Mauritius, Caraïben). Maar goed, toen verscheen het boek Petrels Night and Day van Magnus Robb en co en een bezoek aan Madeira begon het bij mij ineens heel erg te jeuken. Ik begon maar op internet naar reisverslagen te speuren, keek op reissites voor tickets en ik begon een idee te krijgen hoe dit uitgevoerd kon worden. Toen verscheen in een Birding World een advertentie met een Fregatvogel met de tekst: Still on Your Wishlist? Van een Engels reisbureau (BirdFinders), die een reis van een week aanbood voor de prijs die overeenkwam met wat het me zou kosten als ik het zelf deed. Een week zou ook mooi zijn, dat is 'thuis' beter te verkopen. Maar hoe nu te handelen? Na drie weken dubben, voorzichtig ter sprake gebracht en desnoods mijn jaarlijkse big day en Vlielandweek maar als wisselgeld in de aanbieding doen. Gelukkig heb ik een begripvolle eega die toestemde en het wisselgeld mocht ik houden. Snel mijn zwager Cor Hopman gemaild en ons aangemeld (dat was al in oktober)!

Vlucht TACV 4401 van Boavista naar Santiago; Huig Ouwenhand en Cor Hopman herkenbaar (Jan van der Laan)

19 maart is het dan zover, een korte reis van een uurtje naar Londen, taxi naar een raar hotel 2 km er vandaan en de volgende ochtend 20 maart staan we op vliegveld Gatwick. Er blijken nog vier Nederlanders te staan: Thierry Jansen, Cock Blaauw, Jan van der Zee en Huig Ouwenhand. Verder een bont gezelschap van Engelse vogelaars, waaronder twee hardcore WP-listers, Ernie Davis en Nigel Warren en de redacteur van Birdwatch, Dominic Mitchell. De vliegreis zit vol Engelse zonaanbidders die geen idee hadden waar ze heengaan. Een echtpaar naast me valt op - voor mij althans - door het bestellen van vier bier, vier witte wijn en vier gin-tonic (tegelijk!). Na vijf uur vliegen komen we aan op Boavista. Op het vliegveld zien we al de eerste endeem, Iago Sparrow. Vervolgens nemen we een klein vliegtuigje naar het hoofdeiland Santiago waar we inchecken in ons hotel voor een verblijf van drie nachten.

21 Maart: in de ochtend gaan we eerst naar het nieuwe reservoir Barragem de Poilão in de hoop Kaapverdische Purperreiger te zien. In het reservoir zien we naast Alexanders Torenvalk en Grijskopijsvogel ook veel soorten die nuttig zijn voor de vakantielijst zoals Watersnip, Bosruiter, Witgat, Bontbek- en Kleine Plevier, maar nog geen spoor van de reiger. Dan maar naar de nestboom in Liberão, twee kilometer verderop, maar de kolonie blijkt al verlaten (ze broeden in het najaar, maar soms doen ze een tweede legsel in februari als er in de maanden er voor genoeg regen valt).

Grijskopijsvogels Halcyon leucocephala Grey-headed Kingfisher. Een van de algemeenste (en een van de leukste) vogels op Santiago, 21 maart 2009 (Jan van der Laan)

Tijdens de lunch in São Jorge dos Orgãos aan de voet van de hoogste berg van Santiago, Pico de Arreio, dienen zich drie nieuwe endemen aan: Kaapverdische Buizerd, Kaapverdische Karekiet en Kaapverdische Gierzwaluw. De buizerd lijkt op onze buizerd, maar er bestaan alleen donkere fases. Dit taxon broedt alleen op Santiago en Santo Antão en is meest verwant aan Arendbuizerd, maar - zeer verassend - nog meer aan een buizerdtaxon van het eiland Socotra ten zuiden van het Arabisch Schiereiland.

Kaapverdische Buizerd Buteo bannermani Cape Verde Buzzard. São Jorge dos Orgãos, Santiago, 21 maart 2009 (Jan van der Laan)

In de middag nog een dappere poging voor de Purperreiger en voor donker bij het reservoir komen dan eindelijk drie Kaapverdische Purperreigers binnen! Mogelijk het zeldzaamste reigertaxon van de wereld! Ze zien er uit als onze Purperreiger, maar missen de zwarte halsstreep en zijn meer wit en lichtoranje op de hals dan onze Purper. Dan zie ik uit mijn ooghoek een andere reiger binnenvliegen met witte ondervleugeldekveren. Van alles maalt er in mijn hoofd gedurende een milliseconde, maar de anderen schreeuwen al "Black-headed Heron" - Zwartkopreiger - een Afrikaanse soort en een nieuwe soort voor de Kaapverdische Eilanden! De vogel landt in een boom in het water en is zelfs in één kijkerbeeld met de Kaapverdische Purperreiger te zien. De digiscopers onder ons kunnen nog foto's maken (altijd een digiscoper meenemen!). Tevreden rijden we in het donker terug naar het hotel.

Kaapverdische Purperreiger Ardea bournei Bourne's Heron. Barragem de Poilão, Santiago, 21 maart 2009 (Cor Hopman)

Zwartkopreiger Ardea melanocephala Black-headed Heron. Barragem de Poilão, Santiago, 21 maart 2009 (Cor Hopman)

22 Maart: Voor het ontbijt rijden we naar een paar kliffen vlak achter Praia. Het kost even moeite om via de haven (waar we een Klippenreiger zien) en een onafgebouwd vakantiedorp de kliffen te vinden, maar al gauw vliegen de Roodsnavelkeerkringvogels op enkele meters afstand af en aan. Een groepje Renvogels midden in het vakantiedorp laat zich ook prachtig zien evenals de eerste Zwartkopvinkleeuweriken. De rest van de dag rijden we rond over het eiland op zoek naar het zeldzaamste Falco-taxon van de WP, de Kaapverdische Slechtvalk - Falco madens, maar vinden niets. 's Avond doen we in Praia nog een poging om de Kaapverdische Kerkuil te vinden, maar deze komt ook niet opdagen.

Kijkend naar Roodsnavelkeerkringvogels, Praia, Santiago, 22 maart 2009 (Jan van der Laan)

Roodsnavelkeerkringvogel Phaethon aethereus Red-billed Tropicbird. Praia, Santiago, 22 maart 2009 (Jan van der Laan)

23 maart: we moeten vroeg opstaan om het vliegtuig naar Sal en aansluitend naar Sao Nicolão te halen. In het donker zien we bij de parking van het vliegveld nog twee Grijskopijsvogels en na een snel ontbijt vertrekken we naar Sal. Na 2 uur wachten op het vliegveld, vertrekt het volgende vliegtuig naar Sao Nicolão. Het vliegveld ligt tussen twee bergkammen en voor we landen scheren we enkele meters boven een van deze bergkammen. We moeten even wachten op onze koffers - er is maar één man die zowel de koffers van de vertrekkende passagiers moet inladen als de koffers van de vertrekkende passagiers moet uitladen. Gelukkig staat vervolgens ons vervoer klaar om ons naar Tarrafal te rijden, aan de westkust van het eiland. Onderweg zien we meerdere Vergeten Torenvalken, een klein torenvalkje met afgeronde vleugels, sterk gebandeerde bovendelen en geen verschil tussen man en vrouw. Wanneer gaat BirdLife International nu ook eens naar deze taxa kijken en laat ze die conservatieve soortconcepten varen?

Hoewel het bij het hotel bekend is dat we er aan komen, is voor velen daar onze komst een totale verassing! Gelukkig na wat gepraat hebben we snel allemaal een kamer, ik zelfs een eigen kamer met balkon en uitzicht over het dorp. We gaan eerst even lunchen - uitgebreid met soep en andere lekkernijen - en gaan dan naar een vuurtorentje ten noorden van het dorp, wat een goed zeetrekpunt blijkt te zijn. We zien grote groepen Kaapverdische Pijlstormvogels, enkele Bruine Rotspelikanen en dan het hoofddoel, Kaapverdische Kleine Pijlstormvogels (we zien er c 20). 's Avonds gaan we nog op zoek naar Kaapverdische Kerkuil bij een kerkje in het binnenland. We horen een vogel roepen, maar krijgen hem helaas niet te zien.

24 maart: na een vroeg ontbijt gaan we naar de haven voor de trip naar Raso. De dag er voor hebben we gehoord dat we er niet op mogen en ook Branco, het eiland met Kaapverdische en Bont Stormvogeltjes, is eveneens verboden gebied geworden. Een tegenvaller, maar we weten dat we de Raso Leeuwerik vanaf de kant kunnen zien, dat we kans hebben vanaf de boot voor het Kaapverdisch Stormvogeltje en voor Bont Stormvogeltje hebben we nog een betere plek.

Bootje naar Raso, Sao Nicolão, 24 maart 2009 (Thierry Jansen)

We schepen in in een klein bootje en de kapitein neemt ook nog negen vrienden mee, dus opgepakt zitten we op het bootje. Onderweg zien we een zeeschildpad en meerdere vliegende vissen. Een heleboel Kaapverdische Pijlstormvogels vliegen de hele reis achter de boot aan en al snel komt iets snels en hoog keilends aanvliegen. Deze vogel vliegt over ons heen en dan zien we het donkere gezicht, de zwarte snavel en de donkere ondervleugels, een Gongon! Zo snel als hij is gekomen, zo snel is hij ook weer weg. Maar door de kijker op de horizon te houden, vinden we hem weer snel terug. Op dit kleine stukje zien we er meerdere, maar helaas te ver voor mooie foto's. Ineens vliegt er ook nog een Kaapverdisch Stormvogeltje vlak langs de boot, maar helaas alleen zichtbaar voor de gene die aan bakboord zitten (waaronder ik en Thierry). Na twee uur varen bereiken we de zuidkust van Raso. De schipper weet de boot tot een tiental meters van de kant te manoeuvreren en het duurt niet lang of we zien en horen in totaal acht Rasoleeuweriken. Deze leeuwerik komt alleen voor op Raso en afhankelijk van de hoeveelheid neerslag zijn er 50-200 exemplaren op de hele wereld!

Bruine Rotspelikaan Sula leucogaster Brown Booby. Raso, 24 maart 2009 (Cor Hopman)

Kaapverdische Pijlstormvogel Calonectris edwardsii Cape Verde Shearwater. Raso, 24 maart 2009 (Jan van der Laan)

Raso panoramafoto van de zuidkust; leeuweriken zitten op het plateau aan de linkerkant, 24 maart 2009 (Jan van der Laan)

Ook kunnen we Bruine Rotspelikanen zien op de kliffen en enkele Roodsnavelkeerkringvogels vliegen af en aan. Op de terugreis is het harder gaan waaien. Als we uit de luwte van Raso komen, zijn de golven een stuk hoger. Het bootje gaat alle kanten op en op een zeker moment rol ik bijna overboord, maar kan me nog net aan Dominic vasthouden. De rest van de reis zitten we met de armen in elkaar geklinkt te wachten op wat komen gaat. Na een uur zijn we gewend en durven we weer te gaan zoeken naar zeevogels. Een Vaal Stormvogeltje vliegt een tijdje mee met de boot, terwijl we denken dat het een Kaapverdisch Stormvogeltje is - ondanks het grijsbruine voorkomen, de lange vleugels en de duidelijke grijze vleugelvelden! Verder zien we meerdere Kaapverdische Kleine Pijlstormvogels (we zouden uiteindelijk c. 60 vogels zien), een Grauwe Pijlstormvogel en een Portugees Oorlogschip (een hele enge kwal). Doorweekt en vermoeid komen we uiteindelijk weer aan in Taraffel. We drinken een biertje of wat, eten wat, trekken droge kleren aan en doen nog een ultieme poging voor de Kaapverdische Kerkuil, maar die laat zich niet meer zien of horen.

25 maart: We staan vroeg op, het vliegtuig naar Sal vertrekt voor twaalven. Op Sal zullen we een nacht verblijven. Sal biedt een troosteloze aanblik, het is één grote zandbak en hoewel er zelfs een vierbaanssnelweg ligt, ligt er ook overal vuilnis langs de kant van de weg en is het meest zuidelijke dorp bezaaid met kitesurfers en toeristen met spijt dat ze deze reis geboekt hebben - voor niet- vogelaars is Sal geen aanrader - en voor vogelaars trouwens ook niet. We checken wat zoutpannen om de vakantielijst te vergroten, maar na het hoogtepunt van gisteren is dit even afzien.

26 maart: 's ochtends komen we aan op het vliegveld waar we verwelkomd worden met de mededeling dat het vliegtuig al over 10 minuten zal vertrekken naar onze volgende en laatste bestemming, Boavista (niet alleen kunnen vliegtuigen hier vertraagd zijn, maar ook wel eens versneld). Na een kort vluchtje van minder dan een half uur zijn we weer terug waar vandaan we vertrokken zijn. We worden opgehaald door ons hotel en vervolgens door Pedrin van EcoTurs, een reisbureautje voor ecotoerisme. Pedrin heeft als enige een vergunning om op Ilhéu de Curral Velho te komen en om vogelaars mee te nemen naar de Ilhéu de Pássaros. Eerst gaan we naar Ilhéu de Curral Velho, een krijtrots aan de zuidkant van Boavista. Om daar te komen moeten we over 20 km zandweg. Onderweg zien we meerdere Hopleeuweriken, Rosse Woestijnleeuweriken en Zwartkopvinkleeuweriken. Aangekomen bij de zuidpunt zien we het eilandje. Dit is de enige plek in de WP waar Amerikaanse Fregatvogel nog broedt. Volgens Pedrin zijn er nog maar twee paar aanwezig die nauwelijks meer tot broeden komen. We posteren ons met statieven en telescopen.

Ilhéu de Curral Velho, 26 maart 2009 (Jan van der Laan)

Pedrin en zijn vriendin hadden al een wetsuit aan en gaan tot onze verbazing te water. Na een kwartier zwemmen bereiken ze het eiland en gaan ze aan land. Pedrin doet dit om te controleren of de Amerikaanse Fregatvogels aan het broeden zijn. Als ze aankomen gaan vrijwel alle Bruine Rotspelikanen de lucht in. Na vijf minuten gaan ineens drie enorme gevaartes de lucht in, de Fregatvogels! Twee vrouw en één man. Het mannetje heeft zijn rode keelzak nog helemaal opgeblazen! De twee vrouwtjes keren snel weer terug naar het eilandje, maar het mannetje vliegt een paar keer heen en weer om daarna naar het noorden te verdwijnen.

Drie Amerikaanse Fregatvogels Fregata magnificens Magnificent Frigatebirds tussen de vele Bruine Genten Sula leucogaster Brown Boobies, Curral Velho, Boavista, 26 maart 2009 (Jan van der Laan)

Amerikaanse Fregatvogel Fregata magnificens Magnificent Frigatebird. Man. Curral Velho, Boavista, 26 maart 2009 (Jan van der Laan)

Ilhéu dos Pássaros, beide Boavista, 26 maart 2009 (Jan van der Laan)

Dan splitst onze groep zich, twee man plus Vaughan en Svetlana gaan terug naar het hotel, de rest gaat overnachten op een eilandje van één hectare aan de noordoostkant van Boavista. Het eilandje heet toepasselijk Ilhéu dos Pássaros (vogeleiland) en herbergt een kolonie van c. 200 paar Bonte Stormvogeltjes. Onderweg moeten we eerst de schipper uit de kroeg halen die zijn gage al aan het verdrinken is. Gelukkig is hij nog nuchter en kunnen we eindelijk gaan. Met een klein motorbootje worden we een kilometer uit de kust gebracht en de laatste twintig meter moeten we lopen - tot je middel in het water. Het eilandje is in het midden van zand en een pad van planken leidt ons naar het midden waar geen nestholen zijn en waar we kunnen kamperen voor de nacht. Sommigen van ons hebben helemaal geen reservekleren of slaapzak mee, dus dat wordt een koude nacht.

Om half acht is het donker en volgens Pedrin komen de eerste Bonte Stormvogeltjes pas om half elf. Ik scan dan met mijn infraroodkijker het eilandje af en ik zie ineens de een na de ander binnenkomen! Ze landen met poten vooruit, houden de vleugels uit en hoppen zo naar hun nestholte! Als ik na een kwartier tegen de anderen "mooi hè" zeg, blijkt dat zij nog niets gezien hebben. Maar het duurt niet lang of de eerste gaat voor ons zitten en een vogel kunnen we in het schijnsel van de zaklantaarns met rood filter bekijken. Ook redden Cor en Thierry nog een vogel die in een ingestort hol zit. Daarna gaan we tevreden slapen. Ik word ieder uur even wakker, scan dan even het eilandje af en zie steeds meer Bonte Stormvogeltjes binnenkomen! Op een gegeven moment zie ik er zelfs een bij het hoofd van een slapende Jan van der Zee lopen. Anderen scheren vlak langs je hoofd of ploffen op je slaapzak! Als de zon om half zes opkomt zie ik alles weer vertrekken naar zee.

Bont Stormvogeltje Pelagodroma marina White-faced Storm Petrel. Ilhéu dos Pássaros, Boavista, 26 maart 2009 (Jan van der Laan)

27 maart: Bij het eerste licht worden we weer opgehaald. We checken onderweg nog een waterput waar een (Kaapverdische?) Kerkuil had gebroed (laat zich niet zien), zien onderweg nog één van de vijf Aasgieren van het eiland en net voor het sluiten van de ontbijttafel komen we aan bij het hotel. Snel douchen, ontbijten, inpakken en dan weer de vlucht terug naar Londen. Daar nemen Cor en ik een taxi naar het hotel en de volgende ochtend vliegen we weer naar huis, tegelijk met Schotse voetbalsupporters die naar Nederland - Schotland gaan. Eén supporter zegt dat ze zich geen illusies maken, het zal wel 3-0 voor Nederland worden. En inderdaad, 's avonds rolt Nederland Schotland op met 3-0!.

Voor een volledig verslag, klik hier.

Jan van der Laan

Kudde koeien in maanlandschap op Boavista (Jan van der Laan)